Schaijk – Heilige Antonius Abt

Pels-orgel Van Deventer-Smits-koororgel Concerten Kerk Info

Pastoor van Winkelstraat 3 
5374 BG Schaijk
Locatie op Google Maps

Het Bernard Pels-orgel (1932)

 
Foto’s Piet Bron

Restauratie in 2004 door Nico van Duren:

In de parochie Schaijk heb ik onlangs het Pels (& van Leeuwen) orgel uit 1932 na 35 jaar stilstand in ere hersteld. Het orgel was in 1970 opgegeven en buiten gebruik gesteld. In plaats van het Pels-orgel te restaureren, werd destijds door de firma Gebr. Vermeulen te Weert het Van Deventer/Smitsorgel uit 1754 als koororgel geplaatst uit de kerk van Velp bij Grave. Momenteel heeft de kerk dus twee orgels, waar zowel romantiek als klassiek ten gehore kan worden gebracht. Op 9 mei 2004 werd het Pels-orgel opnieuw officieel in gebruik genomen door de organisten Dr. Ton van Eck, Geert Verhallen en Ben Koning.

Nico van Duren
orgelmaker/restaurateur
(voormalig restaurateur Nationaal Museum van Speelklok tot Pierement te Utrecht, Gebr. Vermeulen Weert, Flentrop orgelbouw Zaandam)


Dispositie

HoofdwerkZwelwerk
Bourdon 16′
Prestant 8′
Gamba 8′
Flute harmonique 8′
Bourdon 8′
Octaaf 4′
Mixtuur III
Trompet 8′
______________________
Pedaal
Subbas 16′
Octaafbas 8′
Fagot 16′
Prestant 8′
Salicionaal 8′
Vox celeste 8′
Roerfluit 8′
Dolce 8′
Fluit 4′
Nasard 2 2/3′
Woudfluit 2′
Hobo 8′
Tremolo



Koppelingen
P+I, P+II, P+P 8′, I+II,
I+II 16′, II+II 16′
1 vrije combinatie
vaste combinaties: PP, P, MF, F, FF, TUTTI
Automatische Pedaalomschakeling
Generaal Cresendo
Zwelkasttrede 
Pneumatische tractuur en windladen.

Het Van Deventer-Smits-koororgel (1754-1854)

1754 Matthijs van Deventer nieuwbouw 
1854 Franciscus Cornelis Smits ombouw 
1971 Gebroeders Vermeulen overplaatsing 
2004 Nico van Duren diverse werkzaamheden 

Het orgel dat in het koor van de Antonius Abtkerk in Schaijk staat is in 1754 gebouwd voor de oude Sint-Vincentiuskerk te Velp. Op 1 mei 1755 werd het opgeleverd door Matijs van Deventer, orgelmaker te Nijmegen. Het is in 1854 door Smits uitgebreid met een tweede klavier en drie registers, terwijl tevens de manuaalomvang werd uitgebreid van c”’ naar f”’. Het orgel heeft geen pedaal. Na de bouw van een nieuwe kerk in Velp, gewijd aan Vincentius en Antonius van Padua, is het instrument in 1937 overgebracht naar dit gebouw. Het werd daarbij ingrijpend gewijzigd. De windladen kregen een andere opstelling, de tractuur werd gewijzigd en de klavieren kwamen aan de zijkant van het orgel. Ook werd er een pneumatische lade gemaakt voor de tonen cis”’ tot en met f”’ van het bovenklavier, en de frontpijpen kregen een pneumatische tractuur. In 1968 was het orgel ernstig in verval geraakt, en werd het niet meer gebruikt. Omdat het Schaijkse Pels-orgel uit 1932 ook veel mankementen vertoonde, kocht het parochiebestuur het orgel uit Velp aan. In 1971 bracht Vermeulen het over naar Schaijk. Het is daarna onder toezicht van Monumentenzorg en onder advies van dr. M.A. Vente gerestaureerd en in de toestand van 1854 teruggebracht. De oorspronkelijke klavieromvang was van C-c”’. Smits heeft de lade van Van Deventer niet aangepast, maar de tonen cis”’ t/m f”’ zijn aangehangen aan het onderklavier. Op 18 april 1971 werd het orgel weer in gebruik genomen met een bespeling door Albert de Klerk. Het orgel is in 2004 door Nico van Duren gereviseerd en geheel schoongemaakt.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1854 Velp (Noord-Brabant) Kerk van de HH Vincentius en Antonius van Padua 
1971 Schaijk Kerk van de Heilige Antonius Abt

Dispositie

Hoofdwerk C-f”’Onderpositief
Holpijp 8′
Prestant 8′ D 
Prestant 4′ 
Fluit 4′
Octaaf 2′
Quintfluit 1 1/2′
Mixtuur III st
Cornet IV st D
Trompet 8′ B/D
Holpijp 8′
Fugara 8′ D
Fluit 4′ B/D 

__________________
Koppelingen
Schuifkoppel.


Tractuur mechanische sleepladen 

Vulstem samenstelling 
Mixtuur III sterk C: 1′ – 2/3′ – 1/2′. cis: 1 1/3′ – 1′ – 2/3′. cis’: 2 2/3′ – 2′ – 1 1/3′. c”: 4′ – 2 2/3′ – 2′. 
De oorspronkelijke dispositie (volgens contract) luidde:
Manuaal: Praestant 8′ (discant), Holpijp 8′, Prestant 4′, Fluyt 4′, Octaaf 2′, Quint 1 1/2′, Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III sterk (1′), Trompet 8′.
Manuaalomvang C-c”’, geen pedaal.

Concerten

Zondag 15 juni 2014
Aanvang 16.00 uur.
Toegang gratis met collecte na afloop.
Bert Augustus, orgel en
Els Althuizen, blokfluit

De kerk

Al in 1421 wordt een kapel in Schaijk vermeld, gewijd aan Hubertus en Cornelius, twee geliefde heiligen van die tijd. In 1607 wordt het een eigen parochie verbonden aan de kerk in het nabije Herpen. In 1661 wordt Antonius Abt als parochieheilige genoemd.

In 1827 wordt het middeleeuwse kerkje behalve de toren en de sacristie afgebroken omdat het te klein geworden is. Er wordt een nieuwe waterstaatskerk gebouwd met financiële steun van het Rijk.
In de periode 1894/1902 wordt die weer vervangen door een driebeukige kruisbasiliek in neogotische stijl naar plannen van P.Th. Stornebrink en architect W.Th. van Aalst. Daarbij wordt ook de oude toren ommetseld en verhoogd om beter bij de nieuwe kerk te passen. De kerk wordt in 1907 door bisschop W. van de Ven ingewijd.
In 1967 wordt het interieur door Bossche School architect Jan de Jong gewijzigd vanwege de liturgievernieuwing van die tijd. Er komt een nieuw altaar op een centrale plek dichtbij de kerkgangers, het interieur wordt grijs geschilderd en kunststof stoelen vervangen de oude kerkbanken.
Later is het grijze schilderwerk vervangen door warmere kleuren en zijn de kunststof stoelen weer vervangen door houten banken in de stijl van de Bossche School, afkomstig uit een kerk in Uden.

De kerk heeft drie glas-in-loodramen vervaardigd door atelier Frans Nicolas en Zonen te Roermond.

Meer info over de kerk: BIHC

Info 

Info en fotografie: Piet Bron