Jeugd en orgel

Oosterhout Helmond Tips Elders Knutselorgel Orgelkids

Doe-orgel

Het Doe-orgel is een bouwpakket waarmee een werkend orgeltje in elkaar gezet kan worden. Het is bedoeld om kinderen te laten zien en horen wat het principe van het pijporgel is. De BOF heeft een Doe-orgel beschikbaar om te gebruiken bij projecten waar kinderen op een speelse wijze kennis kunnen maken met dit instrument.
Klik hier voor meer info.

Jeugdprojecten

Al vele jaren wordt op diverse plaatsen met een zekere regelmaat een programma ingevuld om de jeugd nadrukkelijk te betrekken bij het orgel. Bij meerdere initiatieven werden diverse formats ontwikkeld. Ook in onze provincie waren prachtige projecten in o.a. Helmond en Oosterhout.

Brabantse dag ‘jeugd, orgel en beiaard’ op dierendag, dinsdag 4 oktober 2016

Onder leiding van Ad van Sleuwen is een enthousiaste werkgroep in 2016 aan de slag gegaan om een vorm te ontwikkelen waarbij in de hele provincie op veel plaatsen de jeugd actief betrokken kan worden bij ons klinkend erfgoed. Gekozen is voor een herkenbare dag gebaseerd op het Dierendag-project zoals dat in Oosterhout al een aantal jaar succesvol wordt georganiseerd. Daarbij wordt een basisprogramma aangereikt dat lokaal met de daar aanwezige mogelijkheden van organisten, beiaardiers, docenten en beschikbare instrumenten kan worden ingevuld. 
Als uitgangspunt is genomen om in het begin van het schooljaar kinderen van groep 7 van de basisscholen op een leuke en speelse wijze nader kennis te laten maken en te enthousiasmeren voor het orgel en – indien daar aanwezig – de beiaard. Vanuit het voorbeeld en de format zoals dat in Oosterhout nu reeds een aantal jaren wordt ingevuld als ‘dierendagproject’, en door Ton Stevens binnen de groep is toegelicht, is gekozen om ook op dierendag 4 oktober a.s. – dit jaar op een dinsdag – deze happening in heel Noord-Brabant in te vullen met enthousiaste muziekliefhebbers en docenten. 
Deze dag is inmiddels gedoopt tot ‘Brabantse dag jeugd, orgel & beiaard’.
Dat betekent dat in de week voorafgaande aan de Brabantse dag jeugd, orgel & beiaard, op school aan groep 7 een voorbereidende les wordt gegeven. Daarbij kunnen korte filmpjes – van dvd’s over het orgel en de beiaard – worden getoond en kan aan de hand van klinkend materiaal – orgelpijpjes en klokken – e.e.a. worden gevisualiseerd. Op dierendag zal in groepen een excursie plaatsvinden naar één of meerdere orgels en eventueel de beiaard. Na de uitleg bij het orgel krijgen de kinderen een luisteropdracht: de organist speelt speciaal voor dit project melodieën waarin kinderen bijvoorbeeld dieren kunnen herkennen. 


De opdracht is dan om deze te herkennen en te noteren op een antwoordblad. Datzelfde geldt bij het bezoek aan de beiaard.
Kinderen zullen zelf ook kunnen musiceren waarbij zij geassisteerd worden door ervaren organisten of beiaardiers.

In 2016 werd, naast in Oosterhout zelf, ook zo’n dag georganiseerd in Boxmeer, Diessen, Eindhoven, Esbeek, Goirle en Hilvarenbeek. 

De orgel-dierendagen in Oosterhout rondom het Maarschalkerweerd-orgel

De Stichting Ludens organiseerde op donderdag 4 oktober 2012 (dierendag) voor het eerst een uniek project waarbij basisscholieren kennis konden maken met de werking van het orgel. Ruim 120 kinderen bezochten het Maarschalkerweerd-orgel en hadden een fantastische belevenis. 

Succesvol dierendagproject 

De Stichting Ludens is in 2006 opgericht om na de restauratie van het Maarschalkerweerd-orgel van de St. Jansbasiliek te Oosterhout dit orgel voor een zo breed mogelijk publiek toegankelijk te maken. In dit kader werd op donderdag 4 oktober 2012 een dierendagproject georganiseerd voor de Oosterhoutse basisschooljeugd. Gedurende deze dag hebben vijf basisschoolgroepen (ruim 120 kinderen) de St. Jansbasiliek bezocht om kennis te maken met de werking van het pijporgel in het algemeen en het Maarschalkerweerd-orgel in het bijzonder. 
Elk bezoekje bestond uit drie onderdelen:
(1) een bezoek aan een demonstratie-orgeltje dat opgesteld stond in het Koetshuis van de Pastorie van de Catherinaparochie/de St. Jansbasiliek, (2) een demonstratie van het Maarschalkerweerd-orgel, 
en (3) een muziekquiz met (orgel)muziek over diverse dieren (in het kader van dierendag). 
Aan het eind wachtte de kinderen een leuke verrassing: een ansichtkaart met voorop het ‘Leeuwen-orgel’ (de koning van de dieren op bezoek bij de koningin van de muziekinstrumenten) en op de achterkant een QR-code/link naar de webpagina www.orgelkids.nl/ludens. De kinderen (en ook ouders/leerkrachten) waren bijzonder enthousiast.

 

(1) Het demonstratie-orgeltje dat opgesteld stond in het Koetshuis van de Pastorie van de Catherinaparochie/de St. Jansbasiliek werd door de kinderen bespeeld om kennis te maken met de toetsen, het pijpwerk, de windvoorziening ende mechanieken.

 

 

(2) Demonstratie van het Maarschalkerweerd-orgel en zelf spelen en wind trappen:

 



(3) Muziekquiz met (orgel)muziek over diverse dieren (in het kader van dierendag).
Bijv. ‘Ik zag twee beren broodjes smeren’, ‘Slaap kindje slaap, een schaap met witte voetjes’.

 



Dit unieke project was mede mogelijk gemaakt door Oosterhout in Beweging, het Cultuurfonds van de Gemeente Oosterhout, het Stroomversnellingsfonds van de Rabobank Amerstreek, en Lydia Vroegindeweij van Orgelkids.nl. Namens de Stichting Ludens en uiteraard alle kinderen nogmaals hartelijk bedankt voor uw steun!  

Inmiddels is dit project een jaarlijks terugkerende succesvolle activiteit in Oosterhout en wordt het overgenomen in meerdere plaatsen in Noord-Brabant.

Educatieproject in Helmond

Helmond, 20 oktober 2009

Geachte heer/mevrouw,
De stichting Lambertus Kerkconcerten is zeer verheugd om het volgende onder uw aandacht te kunnen brengen:
In 2008 is het idee ontstaan om kinderen uit de groepen 4 t/m 8 een intense ontmoeting te bieden met de muziek, het orgel, en zijn plaats in de Lambertuskerk. Jaarlijks bezochten al diverse basisscholen de Lambertuskerk en haar beroemde Robustelly orgel. Hierdoor is bij de initiatiefnemers (Jan van de Laar en Heleen Volman) het idee ontstaan voor uitgebreide kennismaking, bestaande uit een voorbereidende les, een orgeltheatervoorstelling en toegang tot de website met verwerkingsmateriaal in de vorm van een interactief computerspel. Dit uitgebreide programma moet er toe leiden dat het Robustelly-orgel (Unesco werelderfgoedlijst) onder de aandacht wordt gebracht van een nieuwe generatie publiek door een onvergetelijke kennismaking met dit instrument. Hierdoor kan ook de belangstelling voor dit orgel in de komende jaren worden verzekerd en kan dit project bijdragen tot het behoud van dit instrument in de toekomst.
Stichting Lambertus Kerkconcerten is reeds enkele jaren actief in het organiseren van een jaarlijkse concertserie in de Helmondse Sint Lambertuskerk, waaronder ook diverse orgelconcerten. Hiertoe heeft de stichting de activiteiten van de Stichting Vrienden Robustelly orgel per 1 januari 2009 overgenomen. Daar educatie hoog in het vaandel van onze stichting staat, is dit een perfect project om door onze stichting te worden uitgevoerd. Voor dit project is samenwerking gezocht met diverse instanties, zoals de gemeente Helmond, Kunstkwartier Helmond en de Brabantse orgelfederatie, teneinde een zo breed mogelijk draagvlak voor dit project te krijgen. Voor de benodigde fondsen zijn inmiddels bijdragen verkregen bij het BISK en de Stichting Cultureel Erfgoed Brabant en diverse andere sponsors.
Momenteel is het ontwikkeltraject in de afrondende fase. De benodigde ontwikkelcapaciteit is verzekerd en de benodigde middelen aangeschaft.
De website is in ontwikkeling, medio november is het theaterverhaal gereed, waarna de repetities voor de theatervoorstelling zullen starten in januari 2010. Op 1 februari 2010 wordt het eindresultaat opgeleverd.

Jan van de Laar (stadsorganist van Helmond):

Jeugd en orgel 
Kennismaken met orgel

Inventarisatie
Tot nu toe kennismaking:
Vanuit geloof(s-overtuiging)
Vanuit muziekschool of andere muziek opleiding
Vanuit incidentele projecten als schoolexcursies
Vanuit voorstellingen
Structurele aanpak
Aanbod binnen het onderwijs via:
Kunst-educatie
Cultuur-educatie
Kunstmenu
Samenwerking opzoeken/opzetten met afdeling Kunsteducatie, Marktplaatsen van muziekscholen, gemeenten
Mogelijkheden
Doelgroepen. 
Leeftijdsopbouw.
Grotere groepen gelijktijdig.
Binnenschoolse lesvoorbereiding > met een transportabel instrument (is belangrijk om concreet te kunnen zijn).
Uitwerking in kerk, bij orgel via voorstelling.
Aansluiten bij: “Muziek met een staartje” [red.: project waarin leerlingen van groep 5 kennismaken met diverse muziekinstrumenten en bijzondere liedjes over de muziekinstrumenten leren]

Professionaliseren van aanbod
Lesprogramma – voorstelling ontwikkelen voor BO groep 5 en 7 en VO 1. 
Lesprogramma aanpassen aan leeftijd.
Verhaal van voorstelling schrijven, script, scenario en regie uitwerken.
Uitvoeringen door vakmensen.

Kennismaking bestaat uit:
Beleven
Ervaren
Opnemen
Verwerken
Leren Stappenplan:
Aanbod omvat tenminste drie etages, gefaseerd en ontwikkelend.
Meerjarenplan educatie opstellen in samenwerking met betrokkenen uit bestaand werkveld.
Gelden voor meerdere jaren (tenminste 5 à 6 jr) genereren bij instanties.
Ontwikkelen van materiaal, lesmateriaal en verhalen.
Ontwikkelen van interactief materiaal.
Voorstelling uitwerken.
Toetsen op haalbaarheid bij de diverse doelgroepen.
Pilot-project starten in…?
Wat nog meer?
Basis tot samenwerking met educatieafdeling.
Ondersteuning vanuit Brabantse Orgelfederatie.
Orgelkringen gaan vanaf NU concreet aandacht besteden aan jeugd en jongeren >> speciale uitvoeringen via muziekscholen, vernieuwende programmeringen, betere voorlichtingen t.a.v. programma’s, jeugdvriendelijke en aansprekende samenwerkingen aangaan.
Het houdt niet op bij VO 1 >> daarna zijn de orgelkringen aan zet!
© Jan van de Laar, Helmond, november 2008 

Robuuste Elly en kleine Jan’

Foto’s Wijtse Rodenburg 2010

In 2008 is het idee ontstaan om kinderen uit de groepen 6 t/m 8 een intense ontmoeting te bieden met de muziek, het orgel, en zijn plaats in de Lambertuskerk. Jaarlijks bezochten al diverse basisscholen de Lambertuskerk en haar beroemde Robustelly-orgel. Hierdoor is bij de initiatiefnemers (Jan van de Laar en Heleen Volman) het idee ontstaan voor uitgebreide kennismaking, bestaande uit een voorbereidende les, een orgeltheatervoorstelling en toegang tot de website met verwerkingsmateriaal in de vorm van een interactief computerspel. Dit uitgebreide programma moet er toe leiden dat het Robustelly-orgel onder de aandacht wordt gebracht van een nieuwe generatie publiek door een onvergetelijke kennismaking met dit instrument. Hierdoor kan ook de belangstelling voor dit instrument in de komende jaren worden verzekerd en kan dit project bijdragen tot het behoud van dit instrument in de toekomst. 



Voor dit project is samenwerking gezocht met diverse instanties, zoals de gemeente Helmond, Kunstkwartier Helmond en de Brabantse orgelfederatie, teneinde een zo breed mogelijk draagvlak voor dit project te krijgen. Voor de benodigde fondsen zijn bijdragen verkregen bij het BISK en de Stichting Cultureel Erfgoed Brabant en diverse andere sponsors.

Tips van Willem Hörmann: orgel info voor kinderen

een vreemdeling in de klas
met en vreemd instrument (dat hij niet eens bij zich heeft!) 
dat meestal op een vreemde plaats staat 
(en door een vreemd figuur gespeeld wordt?)…

wat komt hij doen?
– vertelt over een instrument 
– laat horen (hoog/laag, lang/kort, hard/zacht, scherp/dof), doen, zien, voelen, fantaseren, ervaren
– praat niet te lang maar zorgt voor afwisseling
– maakt nieuwsgierig
– orgelbouw in relatie met schoolvakken

middelen:
hoort de leerlingen uit over hun muziekhobby/instrumenten/ken je iemand die/weet je waar zo’n instrument staat//
gaat verder in op indeling (soorten toets)instrumenten
lege flesjes
fluiten, orgelpijpen, toetsenbordje
muziekfragmenten
dvd (bv capturing air, liefst ingekorte versie)
bladmuziek/3 balken
boeken, afbeeldingen
lesbrief
uitleg orgel met behulp van het Doe-orgel van de BOF

wat altijd lukt:
– veel verschillende dingen doen in korte tijd
– bezoek klas na goede communicatie en voorbereiding (v.i.t.p./bisk) 

wat nooit lukt:
– leerlingen vragen om buiten schooltijd op eigen initiatief een concert te bezoeken

mijn ideale orgelschoolproject:
1. klassedocent informeert vooraf
2. orgeldocent bezoekt klas 30 minuten binnen schooltijd, zie boven
3. meerdere klassen, docenten, organist en presentator bezoeken orgel(s)
binnen schooltijd, (aantal? met bussen?)
– organist demonstreert, presentator licht toe
– dmv een beamer is alles (ook inwendige orgel) ook goed zichtbaar
– evt kunnen enkele leerlingen registreren
– format van een concert bijbrengen(?) (voorbereiden)
– tijdens luisteren opdrachten maken(?)
– relatie met (terugkomen op) onderwerpen schoolbezoek duidelijk aanwezig

Graag nog ervaring met doe-dingen:
– dvd orgelbouw in relatie met (opdrachten): rekenen, taal, tekenen, natuurkunde, geschiedenis etc.
– met leerlingen bij, in orgel
– met leerlingen ‘orgel’ bouwen: luchtbedpomp, blaasbalg open haard, mondstukken (orgelpijp, blokfluit), 
kartonnen plastic ijzeren pijpen, buizen, koppelingen, slangen, schakelingen, etc.
– klas in groepen verdelen, verschillende groepen doen steeds na elkaar een onderdeel

Projecten voor orgel en jeugd

In Den Haag: Op deze website is aangegeven wat het Haags Orgel Kontakt (HOK) doet aan (jeugd)educatie, middels het project ‘Muziek uit een gebouw -het orgel-‘
Klik hier.

In Groningen: Organist Sietze de Vries legt uit wat hij doet aan (jeugd)educatie, middels het project ‘Pijpen zoeken met Piet Prestant’
Klik hier. 

YouTube video
Uitleg voor kinderen over hoe orgels werken. Klokhuis-aflevering.

– Doe-orgeltje van papier en karton

Op internet kun je allerlei dingen aantreffen. 
Bijvoorbeeld dit zelf te maken kartonnen orgeltje dat echt werkt op een opgeblazen ballon!

Fonds voor Orgel en Jeugd

Het Prins Bernhard Cultuurfonds herbergt onder meer Fondsen op Naam. Daarbij ook fondsen die iets voor orgels doen. Zoals een fonds voor Orgel en Jeugd, het ‘Lydia Vroegindeweij Fonds’. Lydia’s website: www.orgelkids.nl.