Orgel Organisten Concerten Muziek Kerk Info
Dorpsstraat 1
4861AA Chaam 
Locatie van google/maps
Het Van Hirtum-/Van Druten-orgel (1815/1896)
Op 12 februari 1815 tekenden de toenmalige predikant ds. Leendert Krol en ouderling Marcellus Anne Bekkers een contract voor het bouwen van een 4 voets orgel met de gebroeders Van Hirtum te Hilvarenbeek. Zij deden daarvoor een voorfinanciering van fl. 1000,-.
Dit orgel had een dispositie van negen registers met waarschijnlijk een aangehangen pedaal. Van Hirtum maakte daarbij gebruik van oud pijpwerk, zodat er ook nu nog pijpwerk van vóór 1815 in het orgel aanwezig is. Enkele pijpen van de Octaaf 2′ zijn geschat van rond 1770.
Op 10 december 1815 werd het orgel plechtig ingewijd met een ‘doelmatige leerrede over de invloed der toonkunst en haar nuttig gebruik bij den openbaren godsdienst‘. Het eerste lied dat met orgelbegeleiding werd gezongen was gezang 1 uit de toenmalige bundel Evangelische Gezangen: ‘Halleluja! Lof zij den Heer!’. Gasten uit omliggende gemeenten waren aanwezig en ook veel Chaamse katholieken.
In 1850 moest er een orgelmaker aan te pas komen om het instrument bespeelbaar te houden. In 1869 meldde de kerkvoogd dat er nu toch iets aan het orgel moest gebeuren vanwege het achterstallig onderhoud.
In 1878 was de toestand van het orgel zo slecht dat de kerkenraad besloot naar een ander of een nieuw orgel uit te zien. Organist Lips en diaken Punt zijn in Vlaardingen nog naar een bestaand orgel wezen kijken dat te koop stond. De prijs was echter te hoog. Er moest eerst gespaard worden. De financiële bodem in de orgelkas werd gelegd door de bomen die rond de kerk stonden te verkopen. Drie jaar later stond er elders weer een orgel te koop. Dit orgel is drie maanden op proef in de kerk gebruikt, maar het werd niet geschikt bevonden. Waarschijnlijk was het een kabinetorgel.
In de jaren 90 van de 19de eeuw besloot de kerkenraad het orgel te laten herstellen en zelfs uit te laten breiden. 
Het werd in 1896 gerestaureerd door G. van Druten, ‘orgelfabrikant’ te Hemmen. Bij deze restauratie werd het uitgebreid met een gedeelde Prestant.
Verder werd de dispositie ietwat gewijzigd, door het opnemen van een Trompet 8′ en een Bourdon 16′, door de Cornet III st. en de Flageolet 1′ te laten vervallen, eveneens met een aangehangen pedaal. De oude orgelkas werd vervangen door een nieuwe kas in een donkere kleur. 
De opstelling van het orgel in 1948. Dankzij deze plaats op de oostelijke galerij in de kerk werd het gespaard bij het opblazen van de kerktoren door de Duitsers in 1944.
In 1958 werd besloten het orgel te laten restaureren door Flentrop Orgelbouw te Zaandam. Het orgel werd nu aan de westzijde van de kerk geplaatst, boven de preekstoel. De orgelkas is in een witte kleur geschilderd. De Trompet en de Bourdon vervielen daarbij. Zij maakten plaats voor een Mixtuur III-IV en Sesquialter.
Subbas 16′ in het Pedaal.
Toen in 1979 Ab Ytsma zijn 25-jarig jubileum als organist en 40-jarig jubileum als onderwijzer vierde was een pedaalstem op het orgel zijn grote wens. Om dit te kunnen realiseren werd een orgelfonds in het leven geroepen, waarbij de andere organist Piet van Roon benoemd werd tot fondswerver en -beheerder. In 1987 werd het orgel door Flentrop uitgebreid met een Subbas 16′ op een eigen pedaallade.
Piet van Roon: “Ook is het niet zo bekend dat het pedaalregister 16 vt afkomstig is uit de Grote Kerk te Breda waar het nog al wat jaren opgesteld heeft gestaan in een nis beneden in de kerk. Dit register hebben wij gekocht van orgelbouwer Flentrop voor een bedrag van 30.000,- gulden en is in 1987 geplaatst achter het orgel en doet nog steeds goede dienst. Het is mij niet bekend hoe oud dit register is.”
Door plotselinge vorst in de winter van 1996/97 liep het orgel enorme schade op. Veel houten delen, zoals de windladen en kanalen, waren gescheurd met als resultaat een slechte windvoorziening naar de pijpen. In die tijd begon ook de grote restauratie van het kerkgebouw. Voordat deze werkzaamheden begonnen werd het orgel gedemonteerd en naar orgelbouwer Flentrop in Zaandam vervoerd. De Kerkvoogdij besloot een algehele restauratie uit te laten voeren. D.m.v. een aantal grote actie’s heeft de (kleine) gemeente een bedrag van € 25.000,- bijeen weten te brengen, hetgeen een basis was om subsidie aan te vragen bij de Rijksdienst voor Monumentenzorg. Ook nu werd Flentrop voor deze restauratie gevraagd. Zij verzorgt het onderhoud sinds 1958. Organist Aart Bergwerff stelde een historisch en technisch rapport op als leidraad voor het verkrijgen van de subsidie. Na de ingebruikname van de gerestaureerde kerk in 2001 startte Flentrop een restauratie onder advies van Aart Bergwerff en op 14 december 2002 is het instrument weer in gebruik genomen. Van de gelegenheid is ook gebruik gemaakt om de frontpijpen te ontdoen van zeer oude aluminumverf en ze opnieuw te polijsten. Ook de labia werden van bladgoud voorzien, waardoor het front weer straalt.
Peter van der Stoel: “Toen ik in de zomer van 2002 als organist werd benoemd naast Piet van Roon, begeleide ik de diensten op de piano en een elektronisch orgeltje.
Wat was ik blij toen ik het gerestaureerde orgel kon gaan bespelen!”
In 2010 en 2011 waren er regelmatig ‘hangers’ in het orgel die niet eenvoudig verholpen konden worden. Ook de ophanging van een deel van het pijpwerk en het mechaniek van het pedaal had aandacht nodig. Samen met Aart Bergwerff, de orgeladviseur, is er een plan geschreven om deze onvolkomenheden te laten verhelpen. De kerkrentmeesters ondersteunden de werkzaamheden. Er is het nodige papierwerk verzet en dat heeft geleid tot een subsidieverlening waardoor we de werkzaamheden bij Flentrop konden aanbesteden. Flentrop heeft in april 2012 alle verbeteringen uitgevoerd.
Het orgel staat er sindsdien uitstekend bij. Geen enkele storing is meer opgetreden en door de verbeterde pijpophanging blijft het orgel uitstekend op stemming.
Het orgel is een rijksmonument en valt onder de BRIM subsidieregeling.
Dispositie
| Hoofdwerk C-g”’ | Pedaal C-d’ |
| Prestant 8′ B Prestant 8′ DF Octaaf 2′ Octaaf 4′ Fluit 4′ Quint 3′ Holpijp 8′ Viola di Gamba 8′ Mixtuur III-IV st Sesquialter II st D Tremulant | Aangehangen met Subbas 16′ |
Ledevaertkerk website– orgelhistorie
Organisten van de kerk
De eerste organist was mevrouw Gesina Jansen, weduwe van de heer Knoll, die van Den Haag naar Chaam was verhuisd. Voor haar orgelspel ontving zij honderd gulden per jaar, betaald door de diaconie. Een behoorlijk bedrag!
Vanaf 1831 werd de organist door de kerkvoogdij betaald. Na 1831 hebben verschillende organisten tijdens de eredienst gespeeld. Het viel niet mee om een geschikte organist voor langere tijd aan de kerk te binden.
In 1864 wordt er door de kerkvoogdij een ‘Instructie voor de organist’ geschreven die dan geldt voor organist Leendert Lips. De instructie liegt er niet om. De organist moet spelen wanneer de predikant hem opdracht geeft, bij wangedrag wordt hij onmiddellijk van zijn taak ontheven, en zonder opgaaf van reden kan het kerkbestuur de organist ‘van zijne bediening ontslaan’. In 1868 werd Lips voor een maand geschorst. Hij had in januari dat jaar een ‘Roomsche herberg’ bezocht. Tijdens die maand schorsing bespeelde predikant Dekkers het orgel. Lips kreeg er ook een taak bij, hij moest elke zondagmiddag kinderen van behoeftige ouders zangles geven. De predikant was daar dan bij om de orde te bewaken. Na een half jaar bleek het doel (beter zingende kinderen) niet bereikt en men besloot met de lessen te stoppen.
Orgeltrappen
Om het orgel te kunnen bespelen was een zogenaamde ‘orgeltrapper’ nodig. Deze trapper zorgde dat er lucht in de balg werd getrapt. In dit orgel is deze installatie nog steeds aanwezig en functioneel. De installatie werkt d.m.v. door met de hand een houten hefboom op en neer te bewegen. Mocht vandaag de dag de elektriciteit een keer uitvallen in de kerk, of mocht de windmotor van het orgel er mee stoppen, dan kan met handkracht de ‘orgelwind’ worden opgewekt en zo de lofzang worden gaande gehouden!
De heer J. Bronder, een gepensioneerd militair, was orgeltrapper tot zijn 77e jaar. Naast het orgeltrappen zette hij bij kou ook de stoven voor de dienst klaar. Beide taken leverden hem fl. 13,20 per jaar op. Toen hij niet meer kon orgeltrappen mocht hij wel de stoven blijven zetten. Zijn opvolger werd Toon Dankaarts die voor het trappen alleen fl. 9,20 per jaar kreeg.
De organisten die vanaf de aanschaf van het Van Hirtum-orgel tot nu in deze kerk speelden, waren:
1815-1831 Mevr. Gesina Knoll-Janssen
1831-1841 Mevr. Johanna Elisabeth Prins-Jordens (vrouw van de predikant S.G.Prins)
1841-1847 Borremans (uit Ginneken)
1847-1849 Wilhelmina Creutzberg (oudste dochter van predikant L.G.Th. Creutzberg)
1849-1856 Heer Knebel
1856-1857 Anthonie Dekkers (predikant)
1856-1906 (?) Leendert Lambertus Lips
1906-1917 J. Janssen (H.d.S.)
1917-1922 J.C.Bruggelink (H.d.S.)
1922-1927 G.J.Snijders (H.d.S.)
1927-1930 P.Veenstra (H.d.S.)
1930-???? Walrecht (H.d.S.)
????-1947 A.Doornheim (H.d.S.)
1947-1955 J.Ploeger (H.d.S.)
1955-1987 Albert Ytsma (H.d.S.)
1987-2006 Piet van Roon (vanaf 1974 2e organist)
1996-2003 Frans Baljeu (pianist en 2e organist)
2006-heden: equipe van organisten waarvan Peter van der Stoel de coördinator is.
Huidige organisten
Het orgel wordt bespeeld door enkele organisten waarvan Peter van der Stoel de coördinator is. Hij is ook verantwoordelijk voor de staat van het orgel, dat wekelijks tijdens de dienst en tijdens concerten en andere bijeenkomsten wordt gebruikt. p.van.der.stoel[at]hetnet.nl
Concerten
In 2015 werd het 200-jarig bestaan van het Van Hirtum-orgel gevierd.
Er waren vele activiteiten waaronder een ‘orgel-estafette’ op 30 mei 2015 verzorgd door leerlingen van Ad van Sleuwen, orgeldocent aan het conservatorium te Tilburg. Aan deze 200 minuten durende orgelestafette deden mee: Marc Schippers, Bas Koster, Gretel Beyers en Ruud Verbunt.
Sinds 2020 zijn geen concerten gepland.
Muziek
Deze kerk maakte deel uit van de BOF excursie van zaterdag 4 oktober 2014. 
De cd van deze excursie waarop de muziek van dit orgel te horen is kan besteld worden.
Enkele (fragmenten van de) muziekstukken die werden uitgevoerd tijdens de orgelestafette op zaterdag 30 mei 2015 ter gelegenheid van het 200-jarig bestaan van het orgel. Opnamen door Gerrit Janssen.
Andante, F. Mendelssohn Bartholdy (1809-1847)
Gespeeld door Bas Koster.
Preludium in G, M. van den Gheyn (1618-1785)
Gespeeld door Gretel Beyers.
Cantilena Anglica Fortunae SSWV 134, Samuel Scheidt (1587-1733)
Gespeeld door Marc Schippers.
Introduction and Fuge in D Major, H. St. Cutler (1825-1902) (eerste gedeelte, Introduction)
Gespeeld door Marc Schippers m.m.v. Henrike van Tuijl.
Kantate für Sopran, Flöte und Basso Continuo “When Loves soft passion”, J. Chr. Pepusch (1667-1752) (fragment)
Gespeeld door Marc Schippers m.m.v. Natasja van den Hout (sopraan) en Cathinca Porsius (fluit).
Gavotte, M. Cambridge (1758-1844) (fragment)
Gespeeld door Ruud Verbunt.
Stichting Cultuur in de Zomer
Stichting Cultuur in de Zomer verzorgt jaarlijks een aantal concerten en exposities in de Ledevaertkerk. Voor het programma kijk op www.ledevaertkerk.nl
‘Vrienden van het Ledevaert-orgel’
Deze orgelkring is opgericht op 6 maart 2015.
Het bestuur wordt gevormd door:
De heer P. (Peter) van der Stoel, cantor en organist van de Ledevaertkerk, voorzitter.
Mevrouw J. (Hanneke) Crommelin-Prisse
De heer V. (Victor) Molenaar, contactpersoon
Postbus 49,
4830 AA Ulvenhout
Tel. 06 53229699
E-mail vlmolenaar[at]gmail.com
Banknummer NL96RABO128673095.
De orgelkring ‘Vrienden van het Ledevaert-orgel’ werkt samen met de Stichting ‘Cultuur in de Zomer’ en richt zich voornamelijk op het bevorderen van het gebruik van het orgel, ook buiten de eredienst en voor een breed publiek.
De orgelkring ‘Vrienden van het Ledevaert-orgel’ is lid van de Brabantse Orgelfederatie.
De kerk
Oorspronkelijk behoorden de inwoners van Chaam tot de parochie van Alphen. In 1423 was er een kapel en kregen de Chaamse katholieken toestemming er twee missen per week op te dragen. De kapel was gewijd aan Sint-Antonius Abt, evenals het latere kerkgebouw. Met de vervanging van de kapel door een kerk werd in 1461 begonnen. Twee jaar later werd Chaam een zelfstandige parochie. Waarschijnlijk werd het koor en het transept (ook wel dwarspand of dwarsschip genoemd) in de jaren 1460/1470 gebouwd. Het schip van de kerk kwam later gereed. De toren verrees in het eerste kwart van de zestiende eeuw.
Toen het gebouw in 1648 in handen kwam van de protestanten werd kort daarop de mooie preekstoel in de kerk geplaatst. De protestanten gebruikten alleen het koor en het transept voor hun diensten.
De toren kwam in de negentiende eeuw in handen van de burgerlijke gemeente.
De Hervormde Kerk van Chaam in 1928.
Zaterdag 28 oktober 1944 bliezen de terugtrekkende Duitsers de kerktorens en de molen van Chaam op. De toren viel op het schip van de kerk waardoor het transept en koor slechts lichte schade opliepen. Bij de restauratie kort na de Tweede Wereldoorlog werden alleen het koor, het transept en één travee van het schip hersteld. De middelen ontbraken om ook de toren en de rest van het schip weer op te bouwen. Nadien zijn nog twee restauraties uitgevoerd. De restauratie aan het einde van de twintigste eeuw is waarschijnlijk het grondigst geweest. Toen werden ook functionele nevenruimten gerealiseerd.
Details van de preekstoel.
‘Ledevaert’
Het kerkgebouw draagt sinds de jongste restauratie de naam Ledevaertkerk naar een zeer oude luidklok uit 1392. Deze klok is na het opblazen van de kerktoren door de Duitsers in 1944 schijnbaar ongeschonden uit het puin tevoorschijn gekomen. Het randschrift van de klok luidt:
Ledenaert is miine naeme, miin luut si gode bequame: m:ccc:xcii
(Leonard is mijn naam, moge mijn geluid God welgevallig zijn 1392)
Heel lang heeft men de naam van de luidklok als ‘Ledevaert’ gelezen. Wetenschappelijk onderzoek in 2001 heeft uitgewezen dat de naam niet als Ledevaert gelezen moet worden maar als ‘Ledenaert’. Bij het maken van de gietmal is de letter ‘n’ ondersteboven op de sierrand terechtgekomen. Met Ledenaert wordt Leonardus bedoeld, een heilige die in de veertiende eeuw in o.a. Brabant werd vereerd.
De Protestantse gemeente heeft besloten de eenmaal gekozen naam te handhaven.
De klok hangt nu in de kerk.
Bron: de uitgebreide geschiedenis van deze kerk: www.ledevaertkerk.nl/kerkgebouw/historie-kerk
Info
Foto’s op deze webpagina: Wim van der Ros, Wijtse Rodenburg, Fred Mellink, 2014