Markt 19a
4761 CE Zevenbergen
Locatie op Google Maps
Het verwoeste Vollebregt-orgel (1848-1944)
In 1848 leverde de firma Vollebregt een nieuw orgel voor de oude Sint Bartholomeuskerk aan de Zuidhaven te Zevenbergen. Op 20 december van dat jaar is het gekeurd door dhr. Frezagnies, organist van de kerk, en A. Christiaans, organist van de Sint Catharinakerk in ‘s-Hertogenbosch. De orgelkas werd gemaakt door J.B. Peeters uit Antwerpen, die o.a. ook de biechtstoelen heeft vervaardigd. Het orgel is in de jaren 1930-1931 door Valkx en Van Kouteren verplaatst naar de nieuwe kerk en daarbij omgebouwd naar een pneumatische tractuur en vergroot. Hierbij werd ook de indeling van het front gewijzigd. In 1944 is dit orgel door oorlogsgeweld verloren gegaan, omdat de Duitsers de toren van de kerk opbliezen.
Dispositie
| Hoofdwerk (C-f3) | Positief | Pedaal |
| Prestant 16′ D Bourdon 16′ Prestant 8′ Holpijp 8′ Octaaf 4′ Fluit 4′ Quint 3′ Superoctaaf 2′ Mixtuur III st. Cornet V st. D Trompet 8′ B/D | Roerfluit 8′ Flûte Travers 8′ D Viola di Gamba 8′ Prestant 4′ Gemshoorn 4′ Nachthoorn 2′ Flageolet 1′ Vox Angelica 8′ | Aangehangen |
Toetstractuur mechanisch.
Registertractuur mechanisch.
Sleepladen.
Manuaalkoppel.
Tremulant, twee afsluitingen, ventiel.
Enkele overblijfselen van het Vollebregt-orgelfront zijn na de oorlog hersteld door Kemperman te Bergen op Zoom en hebben weer een plaats gekregen in de kerk, bijvoorbeeld het Ceciliabeeld in het linkertrancept, en aan het nieuwe front van het Verschueren-orgel, zoals twee musicerende engeltjes op de hoeken van het rugwerk.
Het Verschueren-orgel (1946)
Orgelbouwer L. Verschueren bouwde in 1947 een nieuw pneumatisch orgel, waar nog drie stemmen van Vollebregt in werden opgenomen. Adviseur bij de bouw was dr. P.J. de Bruyn pr. Aan het orgel werd al snel een rugwerk toegevoegd, betaald door de pastoor. Het electro-pneumatische rugwerk werd bespeelbaar vanaf de twee bestaande klavieren. In 1987 voerde Tiggelman een renovatie uit, waarbij de gehele tractuur electro-pneumatisch werd gemaakt. De Mixtuur van het Hoofdwerk werd vervangen door een Plein Jeu IV sterk.
Ook werd toen een nieuwe drieklaviers speeltafel in de stijl van Cavaillé-Coll gemaakt. Het vernieuwde instrument is op 23 augustus 1987 tijdens een feestelijke hoogmis weer in gebruik genomen. In 1990 werd tot slot een gereserveerde Basson 16′ geplaatst op het Récit. De Basson is een kopie van een Basson van Cavaillé-Coll-Mutin, aanwezig in het orgel van de zusters Benedictessen in Oosterhout. Deze Basson heeft halve bekerlengte. Het instrument heeft thans 36 stemmen. Alle registernamen werden in het Frans vertaald.
In 2012 heeft Pels & Van Leeuwen Orgelbouw de registertractuur gerenoveerd en een zeer uitgebreide nieuwe setzer aangebracht.
Dispositie
| Grand-Orgue (C-g3) | Positif (C-g3) |
| Bourdon 16′ Montre 8′ Flûte Harmonique 8′ Bourdon 8′ Salicional 8′ Prestant 4′ Quinte 2 2/3′ Doublette 2′ Plein Jeu IV rangs (1987) Cornet Dessus V rangs Trompette 8′ | Cor de Nuit 8′ Prestant 4′ Flûte Douce 4′ Nasard 2 2/3′ Flageolet 2′ Tierce 1 3/5′ Cymbale II-III rangs Cromorne 8 |
| Récit (C-g3) | Pédale (C-f1) |
| Bourdon 16′ Montre 8′ Flûte à Cheminée 8′ Gambe 8′ Voix Céleste 8′ Prestant 4′ Gemshorne 4′ Nasard 2 2/3′ Quarte 2′ Tierce 1 3/5′ Basson 16 (1990) Hautbois 8′ Tremblant | Contrebasse 16′ Soubasse 16′ Basse 8′ Prestant 4′ Bombarde 16′ |
Koppelingen:
GO + R,
GO + Pos,
POS + R,
GO + R 16′,
GO + R 4′,
P + GO,
P + POS,
P + Récit
Setzercombinaties (4×8)
Toetstractuur electropneumatisch
Registertractuur electropneumatisch
Kegelladen
De verhoogde Cornet, Trompette 8 op de voorgrond en het stemklavier.
Rechts: pijpwerk van het Positif.
Zwelwerk (Recit) met rechts de bijgeplaatste Basson
Concerten
Zaterdag 26 september 2020
Aanvang 14.00 uur.
Lambert van Eekelen, orgel
Werken van Bach, Franck, Langlais en Vierne (Final 6de Symphonie)
Kerk
In 1929 werd begonnen met de bouw van de huidige kerk naar ontwerp van architect Jan Stuyt, omdat de waterstaatskerk aan de Zuidhaven te klein was geworden. De locatie was al eigendom van de kerk.
De kerk heeft veel geleden tijdens de bombardementen en beschietingen in de rampdagen van oktober en november 1944. De bovenbouw is toen zwaar beschadigd maar de funderingen en vloer hebben stand gehouden en zelfs aan 3000 mensen een veilige schuilplaats bezorgd omdat hun huizen waren kapotgeschoten of gebombardeerd. In 1944 is de toren door de Duitsers opgeblazen. Aanvankelijk zou alleen de spits van de toren het moeten ontgelden om de Geallieerden de schietrichting te ontnemen, maar doordat de Duitse springstofgroep niet naar boven durfde en omdat enkele van hen stevig beschonken waren, heeft men de kist trotyl op de vloer van de toren laten ontploffen, zodat de hele toren uit elkaar is gesprongen. Daarbij is ook het oorspronkelijke Vollebregt-orgel verwoest.
De oorspronkelijke kerk met Neo-Romaanse opzet. Daarnaast de huidige toren (51,4 meter hoog) die door architect Bunninck uit Breda in 1954 in vroegere stijl is hersteld. Wel stonden stedebouwkundigen erop dat de torenspits vanwege het landschappelijke silhouet een ’uienmodel’ moest hebben, net zoals de tegenover de Markt staande Nederlands-Hervormde kerk (toren 42,8 meter hoog) heeft, met dit als resultaat….
De windhaan was bewaard gebleven en werd door de maker van indertijd, Piet van Kaam, uitgedeukt en gerepareerd en staat sindsdien weer op de torenspits.
De kerk is in grote trekken Neo-Romaans. Oorspronkelijk had de kerk 1300 zitplaatsen, maar nu is dat aantal tot de helft gereduceerd.
De grote kroonluchters zijn, met een stel andere antieke kandelaars, overgekomen uit de oude kerk. Zij zijn destijds geschonken door Cornelis van Tetering en Ida van de Zwaluwe. Het koperwerk heeft geleden onder het schoonmaakwerk met een mengsel van zand en karnemelk, bij gebrek aan goede koperpoets. 
Het geel gevlamd Italiaans marmeren hoogaltaar werd betaald uit de kerkcollectes van Kerstmis 1930 met de opbrengst van 2400 gulden. Het is in 1942 beschadigd door de trillingen van een zware bom waardoor er enkele barsten ontstonden in de zware tafelplaat. Het altaarkruis met bijpassende zes kandelaars, de altaardeuren van het hoogaltaar en H. Hart altaar (afbeelding rechts), de godslamp, ambo’s en amphora zijn in 1930 vervaardigd door edelsmeden Jan Eloy en Gerard Brom uit Utrecht.
De muur- en gewelfschilderingen alsmede de glas-in-lood ramen werden gemaakt door Jos ten Horn. Direct na het pleisteren van de vier gewelven werd door hem het Scheppingsverhaal met machtige voorstellingen in de gewelven weergegeven op een Fresco-achtige manier, voor f 4250,-. Deze voorstellingen zijn eind 1944 bij de bombardementen en beschietingen verloren gegaan. Jos ten Horn kwam na de oorlog weer opdagen en ging de wandschilderingen die beschadigd waren herstellen met Keimsche mineraalverf en fixatief die bewaard gebleven waren. Omdat het gewelf boven het altaar als laatste in steigers stond om te worden gestucadoord, kon hij daar de gewelfschildering opnieuw aanbrengen. Door geldgebrek en het ontbreken van steigermateriaal zijn de drie andere gewelven, waarin het Scheppingsverhaal op zo’n unieke wijze was voorgesteld, nooit opnieuw geschilderd.
De beelden van H. Bartholomeus (hierboven), St. Joseph, St. Aloysius en het H. Hart stammen allen uit de vroegere kerk.
Atelier J.B. Peeters uit Antwerpen heeft de biechtstoelen vervaardigd. De biechtstoelen, preekstoel en communiebank hebben het geweld van de oorlog grotendeels doorstaan. Helaas is de mooiste van de drie oorspronkelijke biechtstoelen verloren gegaan bij het opblazen van de toren.
In 1942 werden de drie luidklokken en het Angelusklokje verwijderd door de Duitse Wehrmacht. De Mariaklok (650 kg) kon na de bevrijding worden teruggehaald. Er bleek er een barst in te zijn gekomen waardoor hij moest worden omgesmolten en opnieuw gegoten. In 1958 werden vier nieuwe klokken door de parochianen geschonken bij de 80ste verjaardag van pastoor W. van Kessel. De grootste klok heet Bartholomeus en weegt 949 kg, Maria, de tweede in grootte weegt 687 kg. Joseph weegt 493 kg. De kleinste klok heet Wilhelmus; deze klok ontleent haar naam aan de voornaam van pastoor van Kessel en weegt 278 kg. De tonen der klokken zijn precies op elkaar ingesteld en vormen een prachtig harmonieus geheel. Ze zijn gegoten bij de Fa. Eysbouts te Asten.
De kerk is onderdeel van de Immanuel-parochie. Meer over de geschiedenis van de kerk op: www.immanuel-parochie.eu/
Info
Stichting Orgelkring Brabantse Noordwesthoek is gestopt met het organiseren van orgelconcerten in deze kerk en in de regio.
Informatie over interieur: website Emmanuelparochie, Cobie Schouwenaars.
Deze organisatie is vertegenwoordigd bij of lid van de Brabantse Orgelfederatie.
Foto’s op deze pagina:
Wim van der Ros, Wijtse Rodenburg, Piet Bron
Laatste actualisatie 12 maart 2020