Waalwijk – Hervormde kerk van Besoyen ‘het witte kerkje’

Orgel Kerk Info

Grotestraat 26
5141 HA Waalwijk
Locatie op Google Maps


Het J.J.Vollebregt-orgel (1857)

In 1856 wordt aan de kerkelijke gemeente Besoyen een orgel geschonken, dat op 8 februari 1857 werd ingewijd tijdens de kerkdienst geleid door ds. Sigal. Men wist pas wie de goede gever was, nadat er een herdenkingsstrook op het orgel was aangebracht met de naam van de goede gever, nl. de Heer J.J. van der Loo te Waalwijk. De bouwer van het orgel was J.J. Vollebrecht en Zoon te ‘s-Hertogenbosch. Dit concludeert men na vergelijking met de Vollebrecht-orgels uit Elshout en Werkhoven.
Zo was de oorspronkelijk dispositie:

ManuaalPedaal
Prestant 8′
Bourdon 8′
Viola di Gamba 8′
Fluit 4′
Quint 3′
Woudfluit 2′
aangehangen





In 1914 wordt het orgel voor de eerste maal grondig gerepareerd. In 1924 vond de eerste verandering aan het orgel plaats. Door plaatsgebrek in de kerk werd de orgelgalerij over de volle breedte van de kerk uitgebreid. De windmachine werd verplaatst. 
In 1949 vervangt men de door voetkracht bediende windmachine door een ventilator, die buitenlucht aanzoog. Dit bleek later niet zo goed voor het orgel te zijn. In 1956 werd het orgel voor het eerst grondig gerestaureerd door De Koff. Er werd een Mixtuur III-IV sterk en op het pedaal een Subbas toegevoegd. De orgelkas werd verdiept en het klavier werd verplaatst naar de rechterzijkant. Van de oorspronkelijke klaviatuur bleven slechts de registerknoppen gehandhaafd. De Koff breidde het orgel uit met een pneumatisch vrij pedaal met Subbas 16 vt. Het overige werd dusdanig gemoderniseerd, dat de oorspronkelijk zeer fraaie klaviatuur totaal ontluisterd was. Na tien jaar was het orgel weer totaal onbruikbaar. Gezien de ervaring overwoog men over te gaan tot aanschaf van een elektronisch orgel. 
De adviseurs van de orgelcommissie wist de kerkvoogdij te overtuigen, dat een nieuwe restauratie zinvol en verantwoord was. De orgelbouwers Karl Bernhard Blank en Zoon te Herwijnen hebben het orgel in 1973 tot grote tevredenheid hersteld en waar mogelijk in de oorspronkelijke staat teruggebracht, onder advies van Willem Hülsmann. De aangebrachte uitbreiding van het orgel bleef gehandhaafd. Daarbij werd de pneumatische tractuur van de Subbas 16 vt vervangen door een mechanische tractuur. En de windvoorziening werd verbeterd.
Op 27 november 1973 speelde Arjen Janson uit Eindhoven het gerestaureerde orgel weer in.

Dispositie 1973

Manuaal C-f”’ Pedaal C-d’
Prestant 8′
Bourdon 8′
Viola 8′
Octaaf 4′
Fluit 4′
Nasard 2 2/3′
Open fluit 2′
Mixtuur III-IV st
Subbas 16′
aangehangen met pedaalkoppel 






Omschrijving pijpwerk:
Prestant 8′: vanaf F in het front, C. E hout.
Bourdon 8′: C–H in eiken.
Viola 8′: C–H in Bourbon, grootste pijpen voorzien van stemringen.
Fluit 4′: gedekt, hoogste octaaf open. 
Nasard 2 2/3′: conisch.
Open fluit 2′: cylindrisch
Mixtuur III-IV sterk,
samenstelling: C= 1 1/3- 1- 2/3 C= 2- 1 1/3- 1 C= 2 2/3- 2- 1 1/3- 1 G ‘ 4- 2/3- 2- 1 1/3 .
Subbas 16′: hout. 

Tractuur mechanisch. 
Temperatuur evenredig zwevend 

Het orgel is bekroond met beschilderde panelen.

De kerk

Aan het eind van de 16de eeuw verspreidde de Reformatie zich in de Nederlanden. Naast de bestaande Rooms Katholieke kerk kwam ook hier het Calvinisme, de leer van de Reformatie, tot ontwikkeling. In Besoyen ontstonden toen plannen om tot een eigen Hervormde gemeente te komen en was er ook behoefte aan een eigen kerkgebouw. Na het Twaalfjarig Bestand met Spanje in 1609 kon men deze plannen pas realiseren. In 1610, nadat de Heer van Besoyen een stuk grond had afgestaan, kon opdracht gegeven worden tot de bouw van kerk en pastorie. 

Het kerkgebouw is een rechthoekige zaalkerk met in het midden een torentje op het dak. Tussen 1980 en 1988 werd het in- en exterieur van de kerk gerestaureerd en ontstond het huidige sobere interieur. Het achthoekige gebouwtje aan de noordzijde van de kerk diende als grafkapel of choor voor de Ambtsheren van Besoyen 1652-1791, was recht- en raadhuis tot 1868, was kerker of gevangenis tot 1870. Later was het in gebruik als consistorie maar heeft momenteel geen praktische functie. Deze ruimte is nu nog vanuit de kerk via een trap bereikbaar. De pastorie grenzend aan de kerk is niet meer als zodanig in gebruik, maar wordt in drie gedeelten verhuurd. De predikant en zijn gezin konden via een deur rechts van de preekstoel de kerk binnengaan. Deze doorgang is nà de laatste restauratie verwijderd. In de jaren zestig is een nieuwe pastorie gebouwd aan de Hollandsestraat. De aanvankelijk stenen preekstoel stond links voorin de kerk, schuin. Bij de restauratie in 1717 werd hij verplaatst naar midden voorin de kerk (het woord stond centraal) en werd vervangen voor een eikenhouten preekstoel, die nu nog steeds dienst doet. Twee koperen kandelaarhouders, een koperen lessenaar en een koperen doopvont verfraaien de huidige preekstoel. Op deze lessenaar ligt een fraai gerestaureerde Statenbijbel. Deze kostbare kanselbijbel ligt ter bescherming onder plexiglas en wordt nu niet meer gebruikt. De eerste predikant in 1610 was ds. C. Hanecop voor Sprang en Besoyen. In de afgelopen 400 jaar hebben 37 predikanten in deze kerkelijke gemeente ‘gestaan’. De namen van deze predikanten worden vermeld op de prominent in de kerk aanwezige fraaie predikantsborden met vermelding van de huidige 37e predikant ds. C. Mijderwijk.



De Hervormde gemeente is sinds 2004 onderdeel van de Protestantse Kerk Nederland. Iedere zondag wordt er om 10.00 uur en om 18.30 uur een kerkdienst gehouden. 
De kerk wordt ook gebruikt voor bv. zangavond, kerstviering, optreden musicalgroep e.d. In kerkelijk centrum ‘de Rank’ gebouwd 1969 – 1971, vinden allerlei aktiviteiten plaats van de kerkelijke gemeente zoals: kerkenraadsvergadering, catechisatie, jeugdclub, gespreksgroepen, bijbelkring, gemeenteavond, rommelmarkt of anderszins.

Info

Laatste actualisatie 19 april 2023