Vermeulen-hoofdorgel Koororgel Kistorgel Concerten Kerk Info
Westdam 83
4651 BE Steenbergen
Locatie op Google Maps
Op 30 oktober 1944 blies de Duitse bezetter tijdens de terugtocht de toren van de Sint Gummaruskerk in Steenbergen op. Hierdoor werd de kerk grotendeels verwoest. Het orgel van J.E. Kerkhoff uit 1870 ging geheel verloren. Het herstel van de kerk werd snel ter hand genomen, en met kerst 1949 kon de kerk weer gedeeltelijk worden gebruikt.
Het Vermeulen-hoofdorgel (1951)
Met Pasen 1951 leveren de Gebrs. Vermeulen uit Weert een nieuw drieklaviers orgel met elektro-pneumatische traktuur op dat op de koorzolder aan de westzijde werd geplaatst.
Het orgel is ontworpen en gebouwd naar het electro-pneumatische systeem onder advies van de Zeereerw. Zeergel. Pater Dr. E. Bruning o.f.m. lid van de R.K. Klokken- en Orgelraad.
Uittreksel uit het keuringsrapport:
“Wat de uitwendige aanblik en afwerking van het orgel betreft, zal iedereen moeten toegeven dat het orgel een sieraad is voor de geheel gerestaureerde kerk, en in zijn kloeke opbouw geheel en al in overeenstemming is met de machtige proporties van het kerkgebouw. De interne structuur van het instrument is zeer degelijk en geheel volgens de voorschriften van het bestek.”
“De electrische speeltafel van zulk een orgel is een zeer gecompliceerd geval, dat echter met buitengewone zorg is afgewerkt.”
“De intonatie van de verschillende registers is zeer karakteristiek uitgevoerd; het pedaal geeft een stevig fundament en bevat tegelijkertijd alle mogelijkheden voor een mooi Trio-spel; van bijzondere kwaliteit zijn te roemen de Trompet en Salicionaal van het 3de Manuaal; verder de Kwint en de Super-Kwint.”
Er waren tien registers niet geplaatst, maar deze zijn later nooit bijgeplaatst.
De firma Nijsse herstelde in 1994 de windvoorziening. In 2004 volgde een uitgebreide restauratie door de firma Nijsse. Er waren plannen om de gereserveerde registers alsnog te plaatsen, mogelijk gebruik makend van Vermeulen-pijpwerk uit dezelfde periode, afkomstig van afgebroken orgels.
Op 29 januari 2011 is het orgel opnieuw in gebruik genomen. Er is een tweede verplaatsbare speeltafel geplaatst met een digitale aansturing van de firma OrganTronics.
Dispositie
| Manuaal I C-g”’ | Manuaal II C-g”’ | Manuaal III C-g”’ | Pedaal C-f’ |
| Prestant 8′ (Gemshoorn 8′) Bourdon 8′ Octaaf 4′ Fluit 4′ Octaaf 2′ Cornet 5 st. Mixtuur 4-6 st. Trompet 8′ | Spitsfluit 8′ Holpijp 8′ Zing. Prestant 4′ Roerfluit 4′ Quint 2 2/3′ Piccolo 2′ Flageolet 1′ (Mixtuur 4 st.) (Kromhoorn 8′) | (Zachtgedekt 16′) (Prestant 8′) Salicionaal 8′ (Voix Celeste 8′) Roerfluit 8′ (Prestant 4′) Gemshoorn 4′ Superquint 1 1/3′ Woudfluit 2′ Terts 1 3/5′ (Cymbel 4 st.) Trompet 8′ (Schalmei 4′) | Contrabas 16′ Subbas 16′ Octaaf 8′ Gedekt 8′ Koraal 4′ (Ruischpijp 3 st.) Bazuin 16′ Trombone 8′ |
Koppelingen:
Pedaal + Manuaal I *
Pedaal + Manuaal II *
Pedaal + Manuaal III *
Manuaal I + Manuaal II *
Manuaal I + Manuaal III *
Manuaal II + Manuaal III *
Pedaal + Manuaal III 4
Manuaal II + Manuaal II 16
Tremolo. * met voetdrukknop en wisselwerking.
Drukknoppen:
Automatisch Pedaal Manuaal II met 6 vrije versterkingen.
Automatisch Pedaal Manuaal III met 6 vrije versterkingen.
Vaste Combinaties: PP. P. MF. F. FF. Tutti.
Twee vrije combinaties.
Generaal Register Crescendo.
Oplosser voor de nr. 2 tot en met 9.
Tongwerkafsteller.
Zes voetdrukknoppen in wisselwerking op de normaalkoppelingen.
Trede voor Zwelkast Manuaal III, mechanisch.
Trede voor Generaal Register Crescendo.
Electropneumatische toets- en registertractuur. Kegelladen.
De registers tussen haakjes zijn gereserveerd en nooit aangevuld.
Het electro-gedeelte heeft de permanente aandacht van de heer Henk Bolders uit Steenbergen.
Koororgel
Het Maarschalkerweerd-orgel is oorspronkelijk in 1903 voor het Sint-Jozefgesticht in Roosendaal gebouwd. Nadien is het overgeplaatst naar het klooster van de zusters Mariadal te Roosendaal. Toen het daar niet meer nodig was ging het orgel naar Halsteren naar het Bejaardentehuis St. Elisabeth. Bij de nieuwbouw wilde men het orgel niet terugplaatsen waardoor de Sint-Gummaruskerk de gelegenheid kreeg het orgel te kopen. Door eigen mensen is het in 1978 overgebracht en kreeg het een plaats voor het Maria-altaar, linksvoor in de kerk. De orgelbouwer Patrick Collon heeft in 1982 het pijpwerk geëgaliseerd.
Dispositie
| Manuaal C-f | Pedaal C-B |
| Prestant 8′ vanaf c Holpijp 8′ B/D Gamba 8′ vanaf c Fluit 4′ B/D. | Aangehangen |
Kistorgel Lourdeskapel
Verder beschikt de kerk over een mechanisch kistorgel uit 1972, type Coro M146, van Pels & Van Leeuwen uit Alkmaar voor de Lourdeskapel. Het orgel heeft twee registers: Roerfluit 8′ en Prestant 2′ die ieder via mechanische transmissie een extra stem leveren: Fluit 4′ en Octaaf 1′.
Concerten
Deze kerk is op zaterdag 8 oktober 2022 onderdeel van de BOF excursie naar Dinteloord, Steenbergen en Tholen. Klik hier.
De kerk
De geschiedenis van de Dekenale Kerk van de H. Gummarus gaat terug tot in de 17de eeuw. Toen in 1679 pastoor Jacobus Kerckers naar Steenbergen kwam, vestigde hij zich voorlopig buiten de stad in een huis op Welberg, waar een schuur als kerk diende. Pas in 1708 kon hij een schuilkerk aan de Kleine Kerkstraat in gebruik nemen, die hij toewijdde aan de heilige Gummarus. Oogluikend werd de katholieke eredienst binnen de stadswallen toegestaan.
Eind 19de eeuw werd een grotere kerk gewenst, die opgetrokken werd achter de bestaande. Ze werd ontworpen door architect Dr. P.H.J. Cuypers, zijn zoon Jos Cuypers en Jan Stuyt hebben het verder uitgewerkt. Op 14 juli 1903 werd de kerk door de toenmalige bisschop van Breda, Mgr. Petrus Leijten, ingewijd. Ze is georiënteerd: dat wil zeggen, dat het altaar aan de oostzijde staat. Ondanks de ruim 1100 houten heipalen begon het gebouw al snel na de bouw te verzakken. Om de steeds verdergaande scheurvorming te stoppen, werd aan de noordzijde, bij wijze van steunbeer, de Lourdeskapel gebouwd en aan de zuidzijde werd om dezelfde reden het toegangsportaal belangrijk vergroot.
Op het eind van de 2de Wereldoorlog – op 30 oktober 1944 – werd de toren en daarmee ook het kerkgebouw en het orgel door de bezetters op hun aftocht verwoest. Alle kappen van de kerk werden vernield, met vrijwel al het glas-in-lood. Het herstel werd ter hand genomen en in 1949 kon de kerstnacht weer gevierd worden in de kerk.
De bijna 80 meter hoge toren werd in 1960 herbouwd en zo hoort de St. Gummaruskerk weer tot het vertrouwde beeld in de stad.
Info
Bron gegevens: met toestemming van de heer Flip Veldmans. Tevens Piet Bron.
Foto’s Michiel van ’t Einde.
Meer info over de kerk- en orgelgeschiedenis zie www.veldmans.com