Orgelgeschiedenis Smits-orgel Concerten Kerk Info
Kloosterlaan 26
5435 XD Sint Agatha
Locatie op Google Maps
Orgelgeschiedenis
J.J. Vollebregt 1846
In 1846 bouwde Vollebregt een orgel voor de Kruisherenkapel in Sint Agatha. Het had één klavier en aangehangen pedaal.
| Manuaal | Pedaal |
| Prestant 8′ D Holpijp 8′ Viola di Gamba 8′ D Prestant 4′ Fluit 4′ Octaaf 2′ Mixtuur III st Cornet 2′ Trompet 8′ | Aangehangen |
Dispositie-gegevens volgens Broekhuyzen, 1852.
Deze vermeldt voor de Viola di Gamba een 4′, de Prestant 4′ als 8′.
In 1871 plaatste Leonardus van Nistelrooij het over naar de Kruisherenkapel in Uden. Waarschijnlijk heeft Van Nistelrooij het orgel hierbij uitgebreid met een positief. Er zijn namelijk geen aanwijzingen dat dit in Sint Agatha is gebeurd en in 1878 noteerde Kuijte de dispositie met positief. Rond 1900 werd het grondig hersteld. In september 1905 verkocht men het orgel. 
Na omzwervingen staat het nu in de Hervormde Kerk in Sleen in Drenthe (zie afbeelding).
L.A. van Nistelrooij 1872
In de zomer van 1872 voltooide Van Nistelrooij een nieuw mechanisch sleeplade-orgel in de kapel van het Kruisherenklooster. Het instrument verving een orgel van Vollebregt dat naar Uden was verhuisd. Herfst 1871 waren de beide manualen reeds geplaatst, het pedaal volgde een half jaar later. De kas en de balustrade waren ontworpen door P.J.H. Cuypers en gemaakt door Frans Smits uit Cuijk. 
Het orgel stond op een oxaal met het front naar het koor en de achterzijde naar de ‘volkskerk’. Het onderhoud van het orgel werd uitgevoerd door Van Nistelrooij, daarna door Adrianus Kuijte, en dan door Smits uit Reek.
Dispositie 1872
| Hoofdwerk | Positief |
| Bourdon 16′ Prestant 8′ Viola 8′ Holpijp 8′ Octaaf 4′ Roerfluit 4′ Quint 3′ Octaaf 2′ Mixtuur III st Trompet 8′ B/D _____________________ Koppelingen: Hoofdwerk-Positief Pedaal-Hoofdwerk Pedaal-Positief. Speelhulpen: Ventiel. | Prestant 8′ Salicionaal 8′ Holpijp 8′ Fluit Travers 8′ D Gedakt 4′ Gemshoorn 4′ Picelo 2′ Hautbois 8′ B/D Basson 8′ B __________________ Pedaal Subbas 16′ Principaal 8′ Violon 8′ Prestant 4′ Bazuin 16′ Trombone 8′ |
In 1925 werd het instrument door Vermeulen uit Weert gerepareerd. Bij deze gelegenheid verging men de Gemshoorn 4′ door een Voix Celeste 8′. De Prestant 4′ van het Pedaal verdween, maar er kwam niets voor in de plaats.
In 1944 waren er plannen gemaakt om het geheel te laten restaureren en vernieuwen. Maar op 9 mei 1944 sloeg een granaat in, en de kerk brandde grotendeels af. Het orgel ging hierbij volledig verloren. De kerk is na de oorlog herbouwd, maar er werd geen pijporgel meer geplaatst.
Het F.C. Smits-orgel (1899)
Dit Positief met zijkantbespeling is door F.C. Smits in 1899 gemaakt voor het klooster in Son van de Zusters van Liefde van Schijndel. Pastoor Dobbelsteens van Son schonk hen het orgel, dat bij aanschaf 1720 gulden kostte. In 1935 werd het overgebracht naar de kapel van het Lidwina-Klooster van deze zusters in Schijndel. Het heeft hier dienst gedaan tot de sluiting in 1994.
In 2002 werd het gerestaureerd en in bruikleen als koororgel geplaatst in de Sint-Servatiuskerk te Wijbosch. Het kerkgebouw werd na een laatste viering op 30 juni 2013 gesloten.
Afbeeldingen van het orgel hoe het orgel in Wijbosch stond:
Orgelrestauratie 2014
Het orgel is door de Zusters van de Liefde geschonken aan het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven en in oktober 2014 overgeplaatst naar de Kruisherenkerk in Sint Agatha door Jan Bambacht (Consultare).
Daarbij werden de volgende werkzaamheden uitgevoerd:
Reparatie kanalisatie.
Nieuwe windmachine met dempkist.
Nieuwe windregulatie.
Reparatie loodcondukten.
Nieuwe lederen moeren bij de toonmechaniek.
Hang en sluitwerk repareren en/of vervangen.
Reparatie uitvoeren aan baarden en steminrichtingen van het pijpwerk.
Intonatie controleren op goede aanspraak en egaliteit.
Stemmen. 
Foto’s Geert Verhallen 2014
Als adviseur bij dit project trad namens de Rijksdienst voor Monumenten de heer Rudi van Straten op.
Dispositie
| Manuaal (Zwel) C-f”’ | Pedaal C-f0 |
| Prestant 8′ Gamba 8′ Voix-Celeste 8′ Bourdon 8′ Octaaf 4′ Roerfluit 4′ Trompete 8′ | Aangehangen |
Voetpedaal voor bediening Zwel.
Voetpedaal voor Vaste combinatie.
Toetstractuur en registertractuur mechanisch.
Windlade is een sleeplade.
Temperatuur is evenredig zwevend.
Foto Geert Verhallen 2014
Concerten
Zondag 17 juli 2016
De kapel
Het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven is gevestigd in het kruisherenklooster van Sint Agatha: het oudste klooster van Nederland. De kruisheren stichtten het klooster 1371. Het is het enige middeleeuwse klooster dat de tijd van de Reformatie heeft overleefd en tot op de dag van vandaag wordt bewoond.
Geschiedenis
In 1371 vestigen zich enkele kruisheren vanuit Asperen in Sint Agatha. Daar ligt langs de Maas reeds een kapel, gesticht rond 1300. Naast die kapel bouwen de kruisheren een klooster dat weldra tot bloei komt. In de 15e eeuw wordt de kapel van het klooster vergroot tot haar huidige vorm. Tot aan de Reformatie neemt het grondbezit van het klooster door schenkingen en aankoop gestaag toe. Bij de 15e-eeuwse hervorming van de orde staat het klooster van Sint Agatha model. Er woont dan een twintigtal kloosterlingen, die zich voornamelijk bezighouden met koorgebed, studie, het schrijven van boeken, handenarbeid en pastorale taken.
Vanaf de Tachtigjarige Oorlog wordt er echter aan de positie van het klooster getornd. Rond 1580 plunderen de Spanjaarden een groot deel van de gebouwen. Dertig jaar laten kunnen de kruisheren een begin maken met het herstel. Rond 1650 opent het klooster zelfs een Latijnse School, waarvan de fundamenten tot op heden bewaard zijn gebleven. Mede dankzij de steun van de Oranjes weten de kruisheren met vallen en opstaan de periode van de Reformatie en Franse Tijd te overleven. Wel raken ze in die tijd al hun grondgebied kwijt en moeten zij hun klooster van de staat huren. Pas in 1886 wordt overeengekomen dat zij het kloostercomplex terugkrijgen. Het voormalige grondgebied vervalt echter aan het rijk.
Tussen 1855 en 1956 is Sint Agatha het moederhuis van de orde en de woonplaats van de magister-generaal, de hoogste overste. Tot 1967 is Sint Agatha ook het opleidingshuis van de kruisheren, met als gevolg dat de middeleeuwse bibliotheek wordt aangevuld met eigentijdse literatuur. De kloosterbibliotheek van Sint Agatha is in Nederland de enige die steeds ter plekke bewaard is gebleven. Om die reden is de hele collectie boeken en handschriften tot 1800 geplaatst onder de Wet Behoud Cultuurbezit Nederland, in totaal ca. 10.000 banden. Het klooster herbergt enkele handschriften die daar rond 1500 door kruisheren zijn geschreven.
Gebouwencomplex
Het klooster van Sint Agatha heeft een klassieke vorm: vier kloostervleugels met een hof in het midden. Het kloostercomplex is een rijksmonument. Oude delen zijn met name de kloosterkerk, de pandgangen van het klooster, enkele kelders en de muren die om het hele kloostercomplex staan. Veel gebouwdelen zijn in de loop van de tijd ver- en herbouwd. Zo is na een grote brand in 1944 de kloosterkerk hersteld. Binnen de kloostermuren ligt een tuin van ca. drie hectare: één van de best bewaarde kloostertuinen van Nederland, aangelegd vanaf de 18e eeuw. De klassieke functies van een kloostertuin zijn in Sint Agatha behouden gebleven: een economische, recreatieve en religieuze functie.
Door de terugloop van het aantal kloosterlingen komt tegen het einde van de 20e eeuw een deel van de kloostergebouwen leeg te staan. In 2006 vestigen de gezamenlijke Nederlandse kloostergemeenschappen hier het Erfgoedcentrum voor Nederlands Kloosterleven. De westvleugel van het klooster wordt voor de nieuwe bestemming gerenoveerd. Daarnaast verrijst een nieuw archief- en bibliotheekdepot.
Bron: www.erfgoedkloosterleven.nl
Info
Gegevens en foto’s Piet Bron, tenzij anders aangegeven.