Smits-orgel Pels-koororgel Concerten Fotoboek Kerk Info
Markt 9
5751 BE Deurne
Locatie op google/maps
Het Smits-orgel (1838)
Het Smits-orgel na de restauratie van 2011
In 1838 werd een nieuw orgel in de kerk geplaatst door F.C. Smits, orgelbouwer te Reek bij Grave. Het was een balustrade-orgel met 15 registers, twee manualen en aangehangen pedaal. Het hoofdwerk had een majestueus pijpenfront in barokke stijl, zoals thans nog aanwezig. Het positief of kleine orgel had een pijpenfront in de balustrade van het oksaal. Ruimte voor zangers was er alleen aan de zijkanten en achter het orgel. Dat was ook genoeg omdat enkele zangers de gregoriaanse zang verzorgden. De organist bespeelde het instrument aan de achterkant. Daar zijn nog 20 openingen voor registertrekkers te zien.
Bij de verbouwing van de kerk in 1881-1882, door architect P.J.H. Cuijpers, werd het schip van de kerk verhoogd en voorzien van een nieuw stenen gewelf. De zijbeuken werden verbreed. Het orgel bleef tijdens deze ingrijpende werkzaamheden staan en het werd onvoldoende afgedekt. Onbegrijpelijk!
Na de bouw was het orgel zó beschadigd, dat een grote restauratie nodig was. Van de nood werd een “deugd” gemaakt door het orgel geheel te demonteren en opnieuw op te bouwen: niet meer in de balustrade, maar achter tegen de torenmuur. Zo ontstond meer ruimte voor het zangkoor. Door de toenemende aandacht voor meerstemmige koorzang, was het kerkkoor aanzienlijk gegroeid. Het positief-pijpenfront moest verdwijnen en de klavieren werden naar de zuid-zijkant verplaatst. Deze ingrijpende wijzigingen werden in 1884 uitgevoerd door orgelbouwer Gebr. Franssen uit Roermond.
Wout van Kuilenburg tekent hierbij aan:
“Ik meen echter niet beter te weten dan dat het onderhoud sinds 1874 in handen was van L.A. van Nistelrooy uit Oss.
Ik heb in het Deurnese parochie-archief geen aanleiding gevonden om te veronderstellen dat men voor de ingrijpende verbouwing naar Franssen gegaan zou zijn. Janus Kuijte voerde daarna in 1897 voor 100 gulden een herstelling uit, die hij beschreef als: “De panelen aan de achterkant der orgelkast uitneembaar te maken. De defecte pijpen te repareren en de mécanique opnieuw te regelen. Het orgel geheel schoon te maken, te intoneren en te stemmen …”. In augustus van dat jaar was hij begonnen en op 17 september was hij afgewerkt. Op 18 september werd hij betaald met fl. 105,-.
De laatste werkzaamheden van Van Nistelrooy/Kuijte betrof een stembeurt in 1898.”
In 1954 werd het orgel gerestaureerd en uitgebreid. De firma J.J. Elbertse en Zn. te Soestdijk voerde het werk uit onder supervisie van organist Hub. Houët. Er werden een aantal nieuwe registers toegevoegd, waaronder 4 pedaalregisters. Het nieuwe pijpwerk werd vakkundig aangepast aan de warm-heldere klankkleur van het Smits-orgel.
Het orgel zoals het er van 1884 tot 2009 uitzag.
Restauratiegeschiedenis
Wout van Kuilenburg
1838- plaatsing van een nieuw orgel door F.C. Smits met 15 stemmen op twee klavieren en een aangehangen pedaal voor ƒ3600 in een kas á ƒ 1300 van de Osse schrijnwerker Wilmer.
Broekhuyzen noteerde:
| Manuaal | Positief |
| 1 Prestant 8′ 2 Bourdon D. 16′ 3 Bourdon B. 16′ 4 Holpijp 8′ 5 Prestant 4′ 6 Holfluit 4′ 7 Octaaf 2′ 8 Mixtuur 2 st. 9 Trompet B. 8′ 10 Trompet D. 8′ | 1 Prestant 4′ 2 Viol di Gamba 8′ 3 Holpijp 8′ 4 Fluit 4′ 5 Octaaf 2′ 6 Flageolet 1′ ** 7 Basson B. 8′ 8 Basson D. 8 vt 9 Koppeling Tremulant Ventil |
**Bij de restauratie van 2009/2010 is gebleken dat er geen flageolet 1′ in het orgel heeft gestaan.
1880 – de Osse orgelmaker Kuijte voerden een herstelling uit waarbij de klaviatuur naar opzij gebracht en ook een nieuwe Positieflade geleverd werd. Deze ingreep kostte de kerk ƒ 2500. Kuijte noteerde de dispositie zoals die in 1898 luidde:
| Manuaal | Positief |
| Cornet 4 st Principaal 8′ Viola di Gamba 8′ Bourdon 16′ Bourdon 8′ Octaaf 4′ Octaaf 2′ Basson 16′ Clarinette 4′ | Viola d’amour 8′ Viola Principal 8′ Bourdon 8′ Prestant 4′ Picolo 2′ (overblazend) Voix Céleste 8′ (af fis0) Flûte Octave 4′ Trompet 8′ |
1954 – restauratie door J.J. Elbertse & Zn. uit Soest onder advies van Hub. Houët waarbij het orgel niet als een Smits-orgel herkend werd en verondersteld werd dat het om een Belgisch orgel ging. Toen ontstond onderstaande dispositie (de opmerkingen zijn van F. Jespers):
| Manuaal I C-f”’ | Manuaal II |
| Prestant 8′ deels in het front, disk ws. nieuwer met expressions Salicional 8′ 1954 Bourdon 8′ C-H hout uit ?, c0-dis0 1954, rest zeer wijd gedekt, Smits Octaaf 4′ C-H hout 1954, rest ? Fluit 4′ 1954 Prestantquint 2 2/3′ 1954 Octaaf 2′ 1954 Cornet D 4 st. 1880? op kantsleep af c1 Mixtuur 3-5 st. 1954 Trompet 8′ 1954 | Prestant 8′ C-H hout, open, rest bijna zink, ws. geheel Smits Bourdon 8′ C-H hout, gedekt rest metaal gedekt, Smits Prestant 4′ C-H 1954, c0-h0 1880?, rest Smits Fluit Octaviant 4′ C-h0 1880 Fluit 4 vt, rest enge Prestant, Smits (overblazend) Nazard 2 2/3′ C-H hout, rest conisch, 1954, op kantsleep Piccolo 2′ 1880?, open [WvK] Terts 1 3/5′ 1954 Kromhoorn 8′ 1954, zeer eng ____________________________ Pedaal C-d’ Subbas 16′ 1954 Gedekt 8′ Octaafbas 8′ 1954 Octaaf 4′ |
Koppelingen:
Manuaal + Positief
Pedaal + Manuaal
Tractuur mechanisch, pedaal electro-pneumatisch
Toonhoogte 440 Hz
Temperatuur evenredig zwevend
Foto Piet Bron.
De in 1884 naar de zijkant verplaatste speeltafel.
Klaviatuur van 1880: lange toetsen (nieuw beleg onder), vlak van onder, sobere bakstukken, smalle pedaaltoetsen, palissander registerknoppen (nieuwe naamplaatjes) en ronde trekkers, registerknoppen recht boven bovenklavier als bij een harmonium; lessenaar is deksel klaviatuur.
Bronnen: Broekhuyzen, D 77 Elbertse.
Gregoir, 171. Jespers 1975, 9.
HO april 1990. Jespers 1983, 57/8.
Houët, 126. Kuilenburg 1983, 42.
Restauratie 2011
Met de slogan ‘Er is al genoeg afgebroken in Deurne’ startte de Stichting Behoud Sint-Willibrorduskerk Deurne in 1999 een actie voor het behoud van deze monumentale kerk. In 2008 is de ingrijpende restauratie zowel aan de buiten- als binnenkant met steun van Monumentenzorg, gemeente, bedrijfsleven,sponsors en de Deurnese bevolking afgerond: een prestatie van formaat.
De parel op de kroon is het monumentale en fraaie Smits-orgel, in 1838 als balustrade-orgel gebouwd maar rond 1882 naar achteren geplaatst. Het kreeg in 2010-2011 een algehele restauratie en dat was na de laatste restauratie van 1954 geen overbodige luxe.
In 2006 is door adviseur Marcel Verheggen van de Katholieke Klokken- en Orgelraad een restauratierapport opgesteld. Bestudeerd werd wat de mogelijkheden waren. Inmiddels is het orgel gerestaureerd. Hieronder enkele fotos van na de restauratie door Wim van der Ros.
Pijpen van het positief naast de speeltafel.
En detail van de mechanische overbrengingen.
Pijpwerk van het Hoofdwerk en het Pedaal.
En de balgenstoel.
Dispositie 2011
| Manuaal (II) C-f”’ | Positief (I) |
| Prestant 8′ Bourdon 16′ B/D Holpijp 8′ Octaaf 4′ Octaaf 2′ Fluit 4′ Mixtuur 1 1/3′ Trompet 8′ B/D | Holpijp 8′ Fiol di Gamba 8′ Prestant 4′ B/D Fluit 4′ Octaaf 2′ Basson 8′ B/D ________________________ Pedaal C-d’ Bourdon 16′ Prestant 8′ Fagot 16′ |
Prestant 8 vt C – cis¹ front, V; binnenpijpwerk deels V, deels S-NvD
Bourdon B/D 16 vt C – h grenen gedekt, V; vervolg metaal gedekt, deel S, deel S-NvD
Holpijp 8 vt Geheel metaal gedekt, Fis – fis² S ; overige pijpen V
Octaaf 4 vt C – E nieuw, V; F – f³ S-NvD
Octaaf 2 vt Grotendeels S; enkele pijpen V
Fluit 4 vt C – f² metaal gedekt, deels S, deels S-NvD; vervolg open, V
Mixtuur 1 1/3 vt 2 st Grotendeels V, in eerste rij enkele originele pijpen S
Trompet B/D 8 vt Geheel V
Holpijp 8 vt C – H grenen gedekt, S; het vervolg metaal gedekt, S
Fiol di Gamba 8 vt Metaal, C – F nieuw, V; vervolg vrijwel geheel S, enkele pijpen V
Prestant B/D 4 vt C – h front, V; vervolg binnenpijpwerk geheel S,
Fluit 4 vt C – h metaal gedekt, vervolg open; gis¹ – e² is oud, S; overig V
Octaaf 2 vt Geheel V
Basson B/D 8 vt Geheel V
Bourdon 16 vt Geheel eik, gedekt, V
Prestant 8 vt Geheel V, C – f in het front
Fagot 16 vt Geheel V
Het Pels-koororgel (1967)
Foto’s Piet Bron en Wijtse Rodenburg
In Maart 1967 werd door de zusters Franciscanessen van Veghel aan de firma Bernard Pels & Zoon te Alkmaar opdracht gegeven een klein orgel te vervaardigen voor de kapel van het voormalige St. Josephziekenhuis te Deurne. Adviseur namens de Katholieke Klokken- en Orgelraad was dhr. Hub. Houët, die op 25 juni van dat jaar het inspelingsconcert verzorgde. Ruim een kwart eeuw heeft het orgel dienst gedaan in de zeer gunstige akoestiek van deze kapel. In het voorjaar van 1994 werd het orgel aangekocht door het bestuur van de H. Geestparochie. Dit gebeurde op advies van Jo Beumers, die zich heeft ingezet om het instrument in Deurne te houden. Met een grote groep vrijwilligers werd het orgel verplaatst en in de kerk gemonteerd.
Na de sluiting van de H. Geestkerk werd het orgel grondig schoongemaakt, geïntoneerd en gestemd door de firma Pels & Van Leeuwen en geplaatst vooraan in het transept van de St. Willibrorduskerk. Tijdens de paaswake op 15 april 2006 vond de inzegening plaats door pastoor Paul Janssen. Op eerste paasdag werd het ingespeeld door Harry Scheepers, oud organist van de Sint Willibrorduskerk. Het Pels-orgel is niet alleen een sieraad in het kerkinterieur maar ook een volwaardig instrument ter begeleiding van de eredienst.
Dispositie van het koororgel
Het instrument heeft 1 manuaal met ruim vierhonderd sprekende pijpen, mechanische tractuur en een vrij pedaal.
Alle registers zijn gedeeld in bas- en discant.
| Manuaal C-g”’ | Pedaal C-f’ |
| Roerfluit 8′ Prestant 4′ Gedekte Fluit 4′ Speelfluit 2′ Mixtuur III st | Bourdon 16′ Pedaalkoppel |
Concerten 2024
De concerten zijn gratis toegankelijk en na afloop is er de mogelijkheid voor een persoonlijke bijdrage.
De genoemde concerten zijn onder voorbehoud. Raadpleeg graag kort voor een concert de website op www.willibrorduskerkdeurne.nl
U kunt ook een email sturen aan: concerten@willibrorduskerkdeurne.nl
21 juli 2024
Aanvang 16:00 uur
Bart Wuilmus, orgel
18 augustus 2024
Aanvang 16:00 uur
Willem Hörmann, orgel
Jules de Corte-programma
Meer info
https://www.willibrorduskerkdeurne.nl/concerten/
Concertcyclus
De Sint-Willibrorduskerk vormt een belangrijke bron van inspiratie door het historische karakter van het gebouw en het bijzondere orgel. Dit heeft ondermeer geleid tot het initiatief om deze culturele erfstukken naast de kerkelijke vieringen eveneens te benutten voor concerten. Was de aanvankelijke opzet jonge en minder bekende musici een podium te bieden, langzamerhand traden ook bekendere en professionele musici op. Diversiteit was altijd het uitgangspunt, wel passend in deze gewijde ruimte.
De Concertcyclus, die elk jaar wordt georganiseerd, fungeert als platform voor de niet-liturgische muzikale activiteiten en evenementen in de kerk. Deze concerten vinden gedurende het openstellingseizoen doorgaans plaats op de tweede zondagmiddag van de maand. Sinds in 2011 het gerestaureerde Smits-orgel in gebruik is genomen is er alle reden om ook speciale orgelconcerten te organiseren op dit prachtige instrument.
De Concertcyclus is een aantal jaren geleden begonnen als de Muziekcyclus. Met veel inzet en enthousiasme hebben Wim Boerekamp en Sjaak Obers er voor gezorgd dat de concerten een duidelijke plek hebben gekregen in het culturele leven van Deurne en omgeving.
U wordt van harte uitgenodigd om te komen genieten van de Concertcyclus in de Sint-Willibrorduskerk.
Fraai fotoboek van de restauratie
Harry Keijsers heeft de nodige uren besteed aan het maken van een fotoboek van de restauratie: binnenlopen in de kerk tijdens de hele restauratieperiode en nadien het selecteren en verwerken van de beelden in een boek.
Het boek onder de titel ‘Smitsorgel Deurne’ met een mat geplastificeerde kaft bestaat uit 140 pagina’s met ruim 250 foto’s. Het boek is onderverdeeld in vier fasen: De ontmanteling in de kerk, de restauratie en vernieuwing bij de orgelbouwer in Heijthuysen, de opbouw van de orgelkas, het schilderwerk eraan en het inbouwen en intoneren van het orgel.
Het boek is in te zien via de website blurb.com/books
Bestellen bij www.harrykeijsers.nl.
Fotowedstrijd Deurne 2013
Ter gelegenheid van de Nationale Orgeldag op zaterdag 14 september 2013 organiseerde de Stichting Behoud St.Willibrorduskerk Deurne een fotowedstrijd met als thema ‘Orgel St.Willibrorduskerk Deurne’. ’s Middags vond de prijsuitreiking plaats. In de Jacobskamer van de kerk prijkte een dertigtal foto’s, zeer divers van vormgeving en kleur. De meeste inzenders waren bij de bekendmaking aanwezig. Ger Schinck, voorzitter van het stichtingsbestuur maakte de uitslag bekend en dankte eenieder voor de bijdrage.
Hein van Bakel werd de winnaar met zijn creatieve foto ‘En God schiep het licht’.
Zijn prijs, een bedrag van € 100,-schonk Hein terug aan de stichting. 
Tweede werd Martin de Pooter.
Als derde eindigde Bram Maliepaard.
De jury, bestaande uit pastoor Paul Janssen, fotograaf Ton Hartjens en bestuurslid van de stichting Henry van den Berkmortel werden door de voorzitter ook bedankt.
De kerk
In de 8ste eeuw had een zekere Herelaef uitgebreide bezittingen in en rond Deurne. In 721 schonk hij een klein deel van zijn bezittingen aan Sint Willibrord, die deze later mogelijk weer aan de door hem gestichte abdij van Echternach schonk. Tot aan de 18de eeuw zijn er betrekkingen geweest tussen het klooster van Echternach en de kerk van Deurne.
De eerste berichten over een kerk in Deurne verschijnen in een oorkonde van paus Alexander II uit 1069, waarin de kerk van Deurne, samen met die van Bakel, Waalre en Diessen, wordt genoemd. Delen van de oude kerk van Waalre zijn bewaard gebleven. De plattegrond van die kerk komt overeen met de funderingsresten die bij de restauratie van de kerk in Deurne in 1961 zijn teruggevonden. Het was een natuurstenen gebouw van 5,5 bij 13 meter. In de 14de eeuw werd dit kerkje vervangen door een grotere, bakstenen kerk met Kempische toren. Na de torenbrand van 1737 kreeg hij een lagere nieuwe spits.
In de 15de eeuw werd de kerk vergroot met zijbeuken, daarom zijn de pilaren in het middenschip uit die tijd, en werden een vijfhoekig gesloten koor en transepten toegevoegd.
Het netgewelf van het prachtige koor is uniek voor deze streek. De kerk moet er aan het einde van de 15e eeuw schitterend hebben uitgezien, met een oksaal tussen koor en schip, met daarop het orgel en verder altaren van gilden versierd met beelden en schilderijen.
In 1648, bij de vrede van Munster, gebruikten de hervormden de transepten als kerk en het koor als vergaderruimte. Het schip werd met een houten wand van de rest van de kerk afgescheiden en deed dienst als gemeentelijke opslagruimte. Onder Napoleon werd in 1799 de kerk teruggegeven aan de katholieken. Voor de kleine hervormde gemeente werd een nieuw kerkje gebouwd. In de periode 1881-1924 vond een grote renovatie plaats door Pierre Cuypers en zijn leerling Stuyt. Cuypers verhoogde het schip van de kerk, verving de houten kap door stenen gewelven, verbreedde de zijbeuken en gaf de toren twee zijtorens. Het kerkhof werd ommuurt en de H. Hartkapel gebouwd.
Het interieur werd in neogotische stijl verfraaid met altaren, tegelvloeren, beelden en gewelfschilderingen van Th. Hermsen. Bij de restauratie van 1961 onder leiding van de Deurnese architect Deltrap zijn veel neogotische versieringen weer verwijderd. De beide zijtorens werden verlaagd naar het huidige niveau. De preekstoel, de biechtstoelen, de communiebank, het Maria altaar, vele heiligen beelden en de kerkbanken werden verwijderd. Het meeste is verloren gegaan. De kapconstructie van het koor uit de 15de eeuw is steeds bewaard gebleven en sinds 2004 te bezichtigen. In de torenkamer is een permanente tentoonstelling ingericht. Bijzonder is ook de grafkelder in het priesterkoor, die tijdens de restauratie in de zestiger jaren werd (her)ontdekt. Architect Hans Flapper is verantwoordelijk voor de laatste restauratie van het interieur.
In de kerk is unieke collectie kerkelijke kunst bewaard gebleven: twee prachtige houten beelden uit de late Middeleeuwen, een Piëta en een St.Anna-te-Drieën, de kelk van pastoor Jacobs uit 1657, een 18de eeuwse vergulde monstrans, diverse 19de eeuwse kunstwerken,
Het drieluik van Hendrik Wiegersma uit 1955
en de vijf schilderijen van Hans van Hoek uit de jaren 1974-1976:
Schilderij van Hans van Hoek
Vrijwilligers van het in 2005 opgerichte Gilde Kerkwacht maken het mogelijk om de kerk te bezoeken.
Interieurfoto’s Wijtse Rodenburg
Bron en meer info: www.willibrorduskerkdeurne.nl/
Info
Contact:
www.willibrorduskerkdeurne.nl
Deze organisatie is vertegenwoordigd bij of lid van de Brabantse Orgelfederatie.
Laatste actualisatie 1 juni 2020