Den Dungen – Kerk van H. Jacobus De Meerdere

Orgelgeschiedenis Orgel Kerk Info

Heilig Hartplein 1 
5275 BM Den Dungen


Locatie op maps.google

De orgelgeschiedenis

Het eerste Smits-orgel (1836)

In 1836 bouwde Franciscus Cornelis Smits een nieuw orgel voor de nieuwe kerk van Den Dungen. De pastoor, Johannes van Iersel, kende twee van de broers van Smits. Het instrument werd opgesteld op het oxaal. Het had een fraaie orgelkas, gemaakt door Buijssen, en met beelden van Hendrik Peeters uit Antwerpen.

Omdat het oxaal moest verdwijnen, werd het orgel in 1910 afgebroken. De oude orgelkas is aan een opkoper verkocht. De klavieren werden verkocht aan de Martinuskerk in Cuijk. Een deel van het pijpwerk werd gebruikt voor de bouw van het nieuwe orgel, wederom door de orgelbouwers Smits.

Het tweede Smits-orgel (1911)

F.C. Smits jr. bouwde in 1911 een nieuw orgel gebruikmakend van onderdelen en pijpwerk uit het orgel dat zijn vader in 1836 had voltooid. De firma C. Weigle uit Stuttgart leverde de speeltafel met de gehele pneumatiek. Het nieuwe orgel kwam aan de torenwand en werd op 11 januari 1911 in gebruik genomen.

Hoofdwerk C-f”’	Onderpositief (in zwelkast)
Bourdon 16′ Prestant 8′ Gamba 8′ Roerfluit 8′ Prestant 4′ Fluit 4′ Quint 2 2/3′ Octaaf 2′ Trompet 8′ ___________________ Speelhulpen Vaste combinaties Generaal crescendo	Holpijp 8′ Vioolprestant 8′ Salicionaal 8′ Voix Celeste 8′ Flûte Harmonique 8′ Violine 4′ Flauto Dolce 4′ (klinkt als 2′) ____________________ Pedaal C-d’ Contrebas 16′ Cello 8′

Pneumatische kegellade
Gelijkzwevende stemming

In 1985 werd het orgel afgebroken en vervangen door een ander instrument van Smits, afkomstig uit het Groot-Seminarie te Haaren.

Het huidige Smits-orgel (1867/1986)

Het door Franciscus Cornelis Smits in 1867 gebouwde instrument stond oorspronkelijk in de kapel van het Groot-Seminarie Haerendaal te Haaren. De kas van het orgel werd gemaakt door Jacobus Beuijssen uit Boxmeer. Twee zonen van Frans Smits studeerden aan het Seminarie. Het orgel is dan ook met veel toewijding gemaakt. Het eerste ontwerp ging uit van twee manualen en een vrij pedaal. Bij de oplevering met pasen 1867 was het pedaal echter aangehangen. Het orgel werd in 1885 verplaatst wegens een vergroting van de kapel. In 1888 had het al een electrische windmachine. In 1938 werd de oude kapel afgebroken en vervangen door nieuwbouw. In 1939 bouwde Pels een nieuw electro-pneumatisch orgel in deze kapel. In feite was dit een herbouw van het Smits-orgel met een nieuwe tractuur, want de bovenkast, de oude windladen en het grootste deel van het pijpwerk werd opnieuw gebruikt. Het oude rugpositief werd gesloopt. Na sluiting van het Seminarie in 1967 kreeg het pand de naam Huize Haerendaal. Het orgel bleef nog geruime tijd aanwezig, maar werd in 1982 gedemonteerd voor overplaatsing naar de Sint Jacobuskerk in Den Dungen.

In Den Dungen was men al geruime tijd op zoek naar een nieuw orgel. In 1977 kreeg men het oude instrument van het seminarie Beekvliet uit Sint Michielsgestel aangeboden, maar vlak daarna werd het Haarense orgel gratis ter beschikking gesteld. Het is gerestaureerd door de firma Gebroeders Vermeulen uit Weert. Aan de hand van de bouwtekeningen uit het Smits-archief is het orgel gereconstrueerd. Alleen het nieuwe balkon is niet in stijl gemaakt. Op 10 oktober 1986 werd het orgel op de nieuwe plaats in gebruik genomen.
Het orgel is in 2005 door Nico van Duren gereviseerd. 

Restauratie 2020/2021
Eindelijk is er voldoende geld bijeen gebracht om het orgel constructief te versterken en pijpwerk te restaureren. Begin 2021 wordt het orgel weer als hernieuwd door Pels & Van Leeuwen Orgelbouwers opgeleverd.

Dispositie

Hoofdwerk C-f”’	Onderpositief C-f”’
Bourdon 16′ Fugara 16′ D Prestant 8′ Holpijp 8′ Fluit 8′ Octaaf 4′ Nazard 3′ Octaaf 2′ Trompet 8′ B/D	Holpijp 8′ Salicionaal 8′ Prestant 4′ Piccolo 2′ Basson-Oboe 8′ (B/D, 1986) __________________ Pedaal. C-d’ Aangehangen

Koppelingen: Manuaalkoppel.
Speelhulpen: Ventil. 

Foto: Piet Bron 2000

De geschiedenis van het kerkgebouw.

 De geschiedenis gaat terug tot 1452. Toen werd een rond 1380 gebouwde kapel verbouwd tot een St. Jacobus-kapel (het huidige priesterkoor). Door de groei van Den Dungen werd de kapel spoedig te klein en men besloot in 1533 het schip aan de kapel te bouwen. De voorgevel van de kapel werd gedeeltelijk weggebroken, zodat een doorgang naar het priesterkoor ontstond. De omvang van de voorste pilaren wijst erop dat de bouwers de bedoeling hadden om er een kruiskerk van te maken.

De kerk in 1790.
Tijdens de reformatie (1630-1798) was de kerk in protestantse handen. In 1807 werd de kerk teruggegeven aan de katholieken, maar het duurde nog tot 1821 voordat de kerk weer gebruikt werd voor de eredienst. Toen de kerk in 1821 weer voor de katholieke eredienst gebruikt kon worden was het interieur van de kerk kaal, donker en verwaarloosd, maar meteen is er gewerkt aan het herstel van het interieur. Rond 1850 werd de kerk uitgebreid met een congregatiekapel. In 1899 is de kerk, naar een ontwerp van architect Fransen, uitgebreid met een neogotische toren. De voorgevel van de kerk werd weggebroken, zodat er een verbinding ontstond met de eerste torenkamers. Tegelijk met de toren werd aan de noordkant van de kerk een doopkapel gebouwd. In 1965 kreeg de doopvont een plaats vooraan in de kerk en werd de doopkapel een Mariakapel. De uitbreiding van de parochie met het Maaskantje in 1917 had als gevolg dat de kerk te klein werd. Architect Cuypers wist de kerk te behoeden voor de slopershamer. Ze werd in 1927 uitgebreid met twee zijkapellen. De congregatiekapel werd nu sacristie. In 1965 werd het priesterkoor opgehoogd en kwam er een nieuw altaar. In de zijkapel werd een tombe-altaar geplaatst. Dit verwijst naar een vroeg-christelijk gebruik toen op de graftombe van martelaren de H.Mis werd opgedragen. In 1984 werd op de plaats waar al eerder een oksaal had gestaan een nieuw oksaal gebouwd om het Smits-orgel te kunnen plaatsen. 

Info

Bron orgelinformatie: Piet Bron

Parochie website: www.michaelparochie.nl

Laatste actualisatie 26 januari 2022