Terheijden – Sint-Antonius Abtkerk

Vermeulen-orgel Verschueren-orgel Concerten Kerk Info

Markstraat 1
4844 CN Terheijden
Locatie op Google Maps

Gebroeders Vermeulen-orgel (1923) 



Boven op het oksaal staat het Vermeulen-orgel.

 
Foto Piet Bron

Op 26 oktober 1922 brandde de kerk van de Heilige Antonius Abt in Terheijden grotendeels uit. Het orgel van de kerk, dat in 1865/1866 was gebouwd door de firma Merklin, ging hierbij verloren. Na de herbouw van kerk bouwde de firma Gebr. Vermeulen te Weert een nieuw orgel. Op 13 augustus 1924 is het in gebruik genomen met een bespeling door Jac. Maassen, organist in Breda.
De kerk kreeg het in november 1944 weer zwaar te verduren, en het orgel raakte beschadigd door oorlogshandelingen. Het is hierna provisorisch gerepareerd. In 1958 is de Trompet vervangen door een andere, afkomstig van een bestaand orgel. Vanaf 1960 is het orgel nauwelijks meer onderhouden en ging het snel achteruit. Dankzij de inspanningen van enkele parochianen is in de maanden april tot juli 1986 hard gewerkt om het orgel weer helemaal schoon te maken en te repareren. Een echte restauratie kon in 1996 worden aanbesteed aan de firma A. Nijsse & Zonen. In april 1997 waren de werkzaamheden gereed.

Dispositie

Hoofdwerk 
C-g”’ 
Zwelwerk
Bourdon 16′
Prestant 8′
Fluit Harmoniek 8′
Aeoline 8′
Octaaf 4′
Roerfluit 4′
Mixtuur II-V st
Fagot 16′ – transmissie
Trompet 8′ – 1958




Quintadeen 16′
Prestant-Viool 8′
Viola di Gamba 8′
Bourdon 8′
Voix Céleste 8′
Flute Octaviante 4′
Piccolo 2′
Basson-Hobo 8′
_______________________
Pedaal  C-f’ 
Subbas 16′
Fluitbas 8′
Fagot 16′

Koppelingen
en speelhulpen
HW – ZW
Ped. – HW
Ped. – ZW
Superoctaaf HW
Suboctaaf HW – ZW
Tremolo
Automatisch pedaal (instelbaar)
5 vaste combinaties (pp – p – mf – f – tutti).

Tractuur electro-pneumatisch. 

Verschueren-orgel (1956) 

In het zuidertransept van de kerk staat sinds 2008 het Rombouts-koororgel dat door L. Verschueren (opus 394) in 1956 is gebouwd voor de kapel van het klooster van de Liefdezusters van het Kostbaar Bloed in het Limburgse Koningsbosch. Het is in gebruik genomen met een bespeling door Henri Zeyen uit Roermond op 21 oktober 1956. Twee stemmen van het zwelwerk waren bij de oplevering nog niet geplaatst. Het kerkgebouw is in 2006 gesloten. Op de rechterafbeelding is de plaats waar het orgel op de koorgalerij van de zusterskapel stond. Een erachter verstopte muurschildering is te voorschijn gekomen. Door vrijwilligers is dit orgel in 2008 gedemonteerd en in Terheijden weer gemonteerd door orgelbouwbedrijf Kaat & Tijhuis. Daarbij is een digitale tractuur geplaatst, waardoor de speeltafel vrij plaatsbaar is. Op 13 januari 2008 nam men het instrument in gebruik. De aanschaf was mogelijk dankzij een legaat van de in 2007 overleden emeritus-pastoor Piet Rombouts; vandaar dat het orgel zijn naam draagt. 

Dispositie

Manuaal I
C-g”’ 
Manuaal II 
(in zwelkast)
Prestant 8′
Bourdon 8′
Baarpijp 4′
________________________
Pedaal C-f’ 
Subbas 16′ – unit, 
Gedektbas 8′ – transm.
Roerfluit 8′
Octaaf 4′
Fluit 4′ gereserveerd
Nachthoorn 2′
Sesquialter II-III st
gereserveerd
Tremolo

Koppelingen:
Man I – Man II 
Man I – Man II 16′ 
Man I – Man II 4′
Pedaal – Man I 
Pedaal – Man II 
Pedaal – Man II 4′

Speelhulpen:
automatisch piano-pedaal,
3 vaste combinaties.

Tractuur electro-pneumatisch 

Concerten

Op de woensdagen 22, 29 juli en 5, 12, 19 en 26 augustus 2015
’s middags van 13.30-16.30 uur: orgelbespelingen op het Verschueren-orgel en het Vermeulen-orgel door organisten uit de regio.

De kerk

 
Foto Piet Bron

De inwoners van Terheijden gingen vanouds in Breda ter kerke. In 1400 werd door het kapittel van Breda toestemming verleend om een rectoraatskapel in Terheijden te bouwen, die een dochterkerk van Breda was. Deze kapel werd in 1401 ingewijd en was gewijd aan de Heilige Maria. Dit kerkje werd in de loop van de 15de en 16de eeuw uitgebreid en vergroot, en zo ontstond een gotische kruisbasiliek met ingebouwde toren, waarvan het schip van 1542-1546 is gebouwd en de toren 15de-eeuws is. De kerk heeft een houten tongewelf en ronde pilaren met koolbladkapitelen. 
In 1633 werd de kerk tot parochiekerk verheven. Ze werd toegewijd aan Antonius Abt.
In 1648 werd de kerk genaast door de hervormden, die de kerk hebben gebruikt tot 1801. Toen moest de kerk worden teruggegeven aan de katholieken. Ter compensatie kregen de hervormden in 1809 een eigen kerkgebouw, een zogenaamde Napoleonskerk.
De Antonius Abtkerk werd nog gerestaureerd door Pierre Cuypers in 1877, waarbij de toren werd verhoogd.

Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed Interieur naar het westen na de brand van oktober 1922
Documentnummer 6.125

In 1922 werd de kerk beschadigd door brand, en vervolgens hersteld door Joseph Cuypers. Ook in 1949 vond herstel plaats, na oorlogsschade. In 1958 tenslotte, werd het interieur gewijzigd en werden de zij-altaren ter ere van Maria en Antonius Abt verwijderd.

In het koor bevinden zich een aantal glas-in-loodramen, en in de zuidzijde van het transept een glas-in-loodraam uit 1922, vervaardigd door Charles Eyck, dat Antonius Abt toont, alsmede enkele episoden uit zijn leven.
De kerk bezit een botreliek van Antonius Abt, alsmede een 16de-eeuws beeld, mogelijk afkomstig uit de kapel van de nabijgelegen buurtschap Schimmer, die in 1594 afbrandde. Een tweede Antoniusbeeld stamt uit de 17de eeuw. Dit is afkomstig uit de voormalige schuurkerk, werd vervolgens geplaatst in de kapucijnenkerk te Langeweg en, toen deze kerk in de Tweede Wereldoorlog verwoest werd, kwam het beeld weer naar Terheijden.
Voorts is er een koperen lichtkroon met vrouwenbeeldje en drakenkop uit de 15e eeuw, en een 17de-eeuws beeld van Johannes Nepomuk. Het gebouw is een rijksmonument.

www.naardekerk.nl

De heilige Antonius Abt

Antonius werd omstreeks het jaar 250 geboren in Egypte. Zijn ouders waren welgestelde mensen. Antonius schonk op 20-jarige leeftijd al zijn bezittingen aan de armen en trok zich terug aan de rand van de woestijn om dicht bij God te zijn. Hier verbleef hij in eenzaamheid en leefde boetvaardig. Antonius stierf op 105 jarige leeftijd. Antonius is de eerste kluizenaar en vader van de monniken geworden. Snel na zijn dood ontving Antonius de bijnaam ‘De Grote’. Zijn gebeente werd later overgebracht naar de Sint-Juliuskerk in Arles (Frankrijk). Zijn bijnaam ‘Antonius met het varken’ is ontstaan vanuit de middeleeuwen. De verpleegorde, de Antonieten, mochten hun varkens vrij laten rondlopen in de dorpen, als vergoeding voor hun verpleging. Op 17 januari werden deze varkens geslacht en werd het vlees verdeeld onder de armen.

Info 

Gegevens Piet Bron

Deze organisatie is vertegenwoordigd bij of lid van de Brabantse Orgelfederatie.