Sint-Michielsgestel – Heilige Michaëlkerk

Smits-orgel Verschueren-orgel Loret-orgel Concerten Kerk Info

Nieuwstraat 36
5271 AD Sint-Michielsgestel
Locatie op Google Maps

Het Smits-orgel (1835)

Voor de oude kerk leverde de firma Smits uit Reek in 1835 een nieuw orgel met twee klavieren en aangehangen pedaal. Het werd op 2 december 1835 in gebruik genomen tijdens een zeer speciale mis onder leiding van de bisschop en met een bespeling door N.A. Janssen. Bij de instorting van de kerk in 1839 bleef het orgel bij de ramp gespaard, doordat de torenspits over het orgel heen op het dak van de kerk viel. In 1839 is het in de nieuwe waterstaatskerk geplaatst. Toen deze kerk in 1919 werd afgebroken is het Smits-orgel ook gesloopt.

Vermelding bij Broekhuyzen
Het orgel in de kerk der r. cath. gemeente aldaar is gemaakt in ’t jaar 1835 door F.C. Smits, orgelmaker te Reek. Heeft 20 stemmen, twee handclavieren, aangehangen pedaal en drie blaasbalgen.

Het positief is in 1849 door Smits aangebracht. De Kromhoorn B bij Broekhuyzen moet duidelijk een Trompet zijn, maar een dergelijke vergissing kan goed door Broekhuyzen gemaakt zijn bij het overschrijven. De Fluit op het Positief kan een gedeelde 4’ zijn geweest, wat bij Smits veel voorkomt.
Info Frans Jespers

Het Verschueren-orgel (1933)

Verschueren bouwde in 1933 een orgel voor de nieuwe Heilige Michaëlkerk aan de Nieuwstraat. Dit was opus 45 van Verschueren. In december 1934 stortte een deel van het gewelf van de kerk in, waardoor de speeltafel werd vernield. Deze is door Verschueren herbouwd.

Het orgel werd in 1958 door dezelfde firma uitgebreid van veertien naar twintig stemmen en electro-pneumatisch gemaakt. Adviseur bij deze werkzaamheden was Hub. Houët. Het orgel is op 4 mei 1958 opnieuw in gebruik genomen. Het werd bij deze gelegenheid bespeeld door Joop Felix, organist van de kerk, en Hub. Houët.

Dispositie
Manuaal I: Prestant 8′, Bourdon 8′, Octaaf 4′, Fluit 4′ – 1933/1958, Octaaf 2′, Sesquialter II sterk – 1958, Mixtuur III-IV sterk – 1933/1958, Trompet 8′.
Manuaal II (in zwelkast): Holpijp 8′, Prestant 4′, Koppelfluit 4′ – 1958, Nazard 2 2/3′ – 1933/1958, Zwegel 2′ – 1958, Scherp III-IV sterk – 1958, Hobo 8′ – 1958, Tremulant.
Pedaal: Subbas 16′, Octaafbas 8′, Gedektbas 8′ – 1958; unit, Kwintbas 5 1/3′ – 1958, Koraalbas 4′ – 1958; unit.
Koppelingen: Manuaal I – Manuaal II, Manuaal I – Manuaal II 16′, Manuaal I – Manuaal II 4′, Pedaal – Manuaal I, Pedaal – Manuaal II, Pedaal – Manuaal II 4′.
Speelhulpen: 4 vaste combinaties, 1 vrije combinaties, Tongwerken af, Automatisch pedaal.

In 1978 is het instrument gedemonteerd en vervangen door het Loret-orgel. Het orgel is hierna verkocht en werd geplaatst in ‘De Ark’ op Urk. Bij de overplaatsing naar Urk is het door de firma Reijnen uit Roermond verbouwd.

Het Loret-orgel (1876)

Beknopte geschiedenis van het orgel
Het orgel is afkomstig uit de voormalige kapel van het seminarie Beekvliet en is in 1876 gebouwd door orgelbouwer François Bernard Loret uit Mechelen. Het was een geschenk van Prof. Spierings die destijds aan het seminarie verbonden was en later pastoor van de Sint Pieterskerk in ‘s-Hertogenbosch werd. 
In 1951 werd de kapel vergroot, waarna besloten werd het orgel te laten reviseren en uitbreiden. Verschueren voerde de werkzaamheden uit als opus 237. De originele tractuur werd vervangen door een electro-pneumatische met een vrijstaande speeltafel. Er werden zeven nieuwe registers geplaatst. Adviseur bij dit werk was prof. dr. A. Smeijers. De windladen en het pijpwerk van Loret bleven integraal bewaard. De frontpijpen werden wel van het lelijk geworden tin ontdaan, zodat ze nu een koperen kleur vertoonden. Op 29 juni 1951 kon het instrument weer in gebruik worden genomen met een bespeling door Floris van der Putt pr., organist van Beekvliet en Piet Hörmann, organist van de Sint Jan in ‘s-Hertogenbosch.
Na sluiting van het seminarie is het orgel door het bisdom aan de Michaelparochie geschonken. Omdat in de uit 1933 daterende Sint Michaëlskerk een weinig inspirerend instrument van Verschueren uit 1933 stond, is het aan deze kerk geschonken. Parochianen hebben het orgel samen met andere vrijwilligers in Beekvliet gedemonteerd en opnieuw opgebouwd in het priesterkoor van de kerk. Orgelbouwer Strubbe herstelde enkele mankementen, assisteerde bij de opbouw en stemde het instrument. Op 14 september 1980 waren de werkzaamheden gereed en kon het orgel in gebruik worden genomen met een bespeling door kerkorganist Louis Arons.
Eind 1995 vertoonde het orgel zodanige problemen en lekkages in de windvoorziening dat het niet meer bespeelbaar was. De adviseur van de Katholieke Klokken- en Orgelraad adviseerde het orgel in zijn huidige opzet te herstellen. Dit karwei is uitgevoerd door de Gebrs. Vermeulen Kerkorgelbouwers te Weert. Het monumentaal karakter van het orgel heeft er toe geleid dat het Provinciaal Anjerfonds een bijdrage van 10% van de kosten heeft bijgedragen. De totale restauratie heeft destijds f 48.105,- gekost.

De orgelkast en het beeld van koning David zijn ontworpen door de Tilburgse architect H. van Tulden.

Koning David, centraal op het orgel. 

Dispositie

Concerten

Er worden geen concerten georganiseerd.

De kerk

Op een verhoogde plaats aan het huidige Petrus Dondersplein in Sint-Michielsgestel hebben zeker vier kerken gestaan.
De oudste kerk was een houten kerk uit de 10de eeuw, waarvan sinds de opgravingen van 1961 de afmetingen bekend zijn omdat er veertien paalkuilen zijn teruggevonden. In de 11de eeuw werd de houten kerk vervangen door een romaanse tufstenen kerk.
In de 15de eeuw werd de gotische bakstenen kerk gebouwd gewijd aan Sint Michaël. Deze driebeukige pseudobasiliek werd vanaf 1648 gebruikt voor hervormde diensten. Het was vooral een katholieke gemeenschap, de enkele protestanten waren niet in staat de kerk te onderhouden. In 1791 werd het koor vanwege de vervallen staat buiten gebruik gesteld en deels afgebroken. Nadat in 1799 de kerk aan de katholieken werd teruggegeven werd in 1806 het koor gerestaureerd en werd er een nieuwe sacristie gebouwd. In die periode zijn de grafstenen uit de kerk verwijderd.
In 1834 werd het nieuwe Smits-orgel geplaatst.
Op 29 november 1836 werd de torenspits door een storm vernield. Hij viel op het schip van de kerk en veroorzaakte zoveel schade dat het schip van de kerk vervangen moest worden.

De nieuwe tegen de oude toren aangebouwde kerk was een waterstaatskerk. Hij werd met gebruikmaking van zes traveeën van de voormalige middeleeuwse kerk gebouwd en op 30 oktober 1839 ingezegend. Rondom de kerk kwam een kerkhof. Rond 1860 werd er een pastorie naast de kerk gebouwd (nu Petrus Dondersplein 23-23).

Tot 1931 fungeerde de waterstaatskerk als parochiekerk. Behoefte aan een grotere kerk leidde tot de bouw van de nieuwe Heilige Michaëlkerk in de Nieuwstraat. Architect van deze christocentrische kerk was H.W. Valk. Op 20 april 1931 werd de Heilige Michaëlkerk geconsacreerd.
Het is een driebeukige transeptloze kerk met toren. Begin twintigste eeuw komt het kerktype de ‘Christocentrische kerk’ tot bloei. Hierbij is de lichtinval op het altaar belangrijk. Om dat te realiseren bij deze kerk is er boven de viering een lichttoren geplaatst. Van boven, en opzij valt het licht op het altaar. Een ander kenmerk van dit kerktype is een breed middenschip, waarbij de zijbeuken enkel fungeren als smalle loopgangen. De bouwstijl is een mengeling van Expressionistische architectuur en gotiek. 

De kerk bezit negen beelden van omstreeks 1870, en twee beelden uit 1880 van Hendrik van der Geld.

In 1932 werd de waterstaatskerk gesloopt. De gevel aan de oostzijde van de oude toren werd in 1936 aangepast en aan de bovenzijde werd de balustrade hersteld. De nu losstaande ‘Oude Toren’ is een overblijfsel van de 15de-eeuwse kerk en is nog steeds beeldbepalend voor het dorp. Het heeft de status van rijksmonument.
De waterstaatskerk werd gesloopt in 1932, maar de oude toren bleef behouden. 

Info

Parochie website: www.michaelparochie.nl
Wikipedia.
Orgelinfo: Piet Bron