Vermeulen-orgel Van Nes-orgel Concerten Kerk Info
Dorpsstraat 1
4641 HV Ossendrecht
Locatie op Google Maps
Het Vermeulen-orgel (1948)
Dit electropneumatische orgel werd in 1948 gebouwd door de Fa. Vermeulen te Alkmaar. Het werd geplaatst op de koorzolder in de torenruimte. De open opstelling droeg er toe bij dat het orgel in de loop der jaren zeer vervuild raakte. Door de plaatsing pal voor de twee glas-in-loodramen in de torenruimte had de zon vrij spel, waardoor het orgelinterieur steeds blootgesteld werd aan temperatuurswisselingen.
Na 2000 vertoont het orgel steeds meer mankementen en storingen. In 2003 vraagt het toenmalige kerkbestuur advies aan de KKOR. In haar rapportage van 25 augustus 2003 adviseert deze instantie om geen geld meer te spenderen aan dit orgel maar om uit te kijken naar een goed gebruikt orgel en dat beneden in de kerk te plaatsen. Na 2003 wordt het orgel nog nauwelijks gebruikt; het koor verhuist naar beneden en men gebruikt een elektronisch orgel.
In augustus 2010 ontstaat grote waterschade in de torenruimte, waarna het Vermeulen-orgel definitief onbespeelbaar is. Van dit oude orgel heeft Loek van Nes, bouwer van het nieuwe orgel dat beneden in de kerk staat opgesteld, een groot aantal binnenpijpen en de windmotor (her)gebruikt. De rest van het orgel bleef ongewijzigd achter op de koorzolder.
Op de pijpvoet van de grootste pijp van elk register staat met ponsletters vermeld: ‘Vermeulen Ossendrecht’. Daarboven staat het opusnummer 260 en een afgekorte aanduiding van het register, bijvoorbeeld NH 2 = Nachthoorn 2′. Daaronder staat nog ‘Habuh’ gegraveerd, misschien de naam van de intoneur, en het jaartal 1948. Hieruit blijkt tevens dat Pels niet de bouwer is van dit orgel, zoals wel beweerd wordt. Waarschijnlijk is dat een gevolg van de vermelding in het repertorium van orgels (1983) van Frans Jespers over de bouw van dit orgel; daarin staat op blz. 240: van ‘rond 1950’ en van ‘wellicht Pels’.
Dispositie
| Manuaal I C-g³ | Manuaal II |
| Prestant 8′ Bourdon 8′ Principalino 4′ Mixtuur II-III st Trompet 8′ _______________ Pedaal C-f¹ Subbas 16′ Octaafbas 8′ Prestant 4′ Octaaf 2′ | Salicionaal 8′ Holfluit 8′ Roerfluit 4′ Spitskwint 2 2/3′ Nachthoorn 2′ Terts 1 1/3′ Kromhoorn 8′ |
Electropneumatische tractuur met kegelladen.
Overzicht van het interieur van de kerk met linksachteraan op de tribune het oude gedeeltelijk gedemonteerde Vermeulen-orgel, en rechts in de zijbeuk het nieuwe Van Nes-orgel.
Het Loek van Nes-orgel (2015)
In december 2015 voltooide Loek van Nes een nieuw orgel voor de parochiekerk Sint Gertrudis te Ossendrecht waarbij hij o.a. gebruik maakte van pijpwerk uit het in onbruik geraakte Vermeulen-orgel. 
Het nieuwe orgel staat op de begane grond in het noordertransept van de kerk. In een nis in de muur achter het orgel – voorheen een biechtstoel – staat het pijpwerk van het pedaal opgesteld. In dezelfde nis is ook de windvoorziening ondergebracht.
Jac van Nes, Loek’s broer, ontwierp en vervaardigde de ornamenten. Ze werden eerst in goudverf (links) en begin 2017 met bladgoud afgewerkt.
De Ossendrechtse kunstenaar/restaurateur Jen Baart heeft als vrijwilliger – zonder uurloon in rekening te brengen – deze ornamenten met bladgoud belegd. Het bladgoud zelf kwam wel ten laste van de parochie.
Inmiddels zit alles weer op zijn plaats en het resultaat mag er zijn. Vooral als de zon via de kleurrijke gebrandschilderde ramen het front beschijnt, ontstaan prachtige effecten. Hoewel er nu geen sprake meer is van verf, komen de ontwerpen van Jac van Nes veel ‘beter uit de verf’. De Ossendrechtse kunstenaar/restaurateur Jen Baart heeft op deze manier een fraaie bijdrage geleverd aan de Brabantse Orgelcultuur.
Na de grote waterschade in de torenruimte in 2010, waarbij het oude Vermeulen-orgel definitief onbespeelbaar is, zocht het kerkbestuur, op advies van een van de organisten van de kerk, contact met Loek van Nes, die als vorm van vrijetijdsbesteding al meerdere orgels bouwde. Ook hij constateerde dat de kosten die gemaakt moeten worden om het orgel weer in bespeelbare staat te brengen in geen enkele verhouding zullen staan tot de waarde van het instrument. Omdat zijn ‘roots’ min of meer in Ossendrecht liggen, zijn grootouders woonden er, maar ook om de parochie behulpzaam te zijn, bood Loek van Nes het kerkbestuur aan om als vrijwilliger een nieuw mechanisch sleepladen-orgel te bouwen en daarbij het nog goed bruikbare pijpwerk uit het Vermeulen-orgel zoveel mogelijk te benutten. Het kerkbestuur ging akkoord met dit aanbod. Met de verzekeringsuitkering i.v.m. de waterschade konden de materiaalkosten betaald worden.
Hoewel Loek van Nes tot kerstmis 2011 nog volop bezig was met de bouw van een kistorgel voor de Sacramentskerk in Breda, was hij in de loop van 2011 al met grote regelmaat te vinden in het Ossendrechtse orgel. Hij maakte een inventarisatie van het pijpwerk en van alle te hergebruiken pijpen werden de mensuren opgemeten. Dit was nodig om de windladen voor het nieuwe orgel te kunnen ontwerpen.
In het voorjaar van 2012 bracht hij de windladen en de gehele mechaniek in tekening. Na Pasen begon de daadwerkelijke bouw. Van het oude orgel werden een groot aantal binnenpijpen en de windmotor gebruikt. De rest bleef ongewijzigd achter op de koorzolder. Alle overige onderdelen werden door Loek van Nes nieuw gemaakt. Na ruim 3 jaar – in december 2015 – was het orgel voltooid.
Vanaf kerstmis 2015 wordt het instrument tijdens de liturgievieringen gebruikt.
Dispositie
| Hoofdwerk (Manuaal I) C-f³ | Nevenwerk (Manuaal II) |
| Prestant 8′ Roerfluit 8′ Oktaaf 4′ Oktaaf 2′ Mixtuur III st Trompet 8′ | Salicionaal 8′ Holpijp 8′ Fluit 4′ Woudfluit 2 Cornet II st _________________ Pedaal C-f¹ Subbas 16′ Bourdon 8′ |
Tremulant.
Gebruikelijke koppelingen.
Sleepladen met mechanische toets- en registertractuur.
Stemming: evenredig zwevend.
Toonhoogte a’: 440 Hz.
Pijpwerkomschrijving
De pijpen van het Hoofd- en Nevenwerk staan bij elkaar op de lade (zie foto hierboven).
Van boven naar beneden zijn hier de hoogste pijpen van de volgende registers zichtbaar:
Hoofdwerk Prestant 8’: C-E hout, gedekt, nieuw, F–b nieuw (Stinkens) in het front, c’–f’’’ uit oude orgel met dichtgesoldeerde insnijdingen.
Nevenwerk Salicionaal 8’: uit oude orgel met dichtgesoldeerde insnijdingen.
Hoofdwerk Roerfluit 8’: uit oude orgel.
Hoofdwerk Oktaaf 4’: C–A nieuw (Stinkens) in het front, Bes–f’’’ uit oude orgel.
Nevenwerk Holpijp 8’: uit oude orgel (gedekt, met groen vilten afdichting).
Hoofdwerk Octaaf 2’: C–f’ uit oude orgel fis’–f’’’ uit voorraad Loek van Nes.
Nevenwerk Fluit 4’: uit voorraad Loek van Nes, C–b’ gedekt, c’’–f’’’ conisch.
Nevenwerk Cornet II discant: quintkoor uit oude orgel, tertskoor uit oude orgel.
Nevenwerk Woudfluit 2’: C–B gedekt uit voorraad Loek van Nes, c–f’’’ open cilindrisch uit oude orgel.
Hoofdwerk Mixtuur III: 80 pijpen uit oude orgel, 82 pijpen uit voorraad Loek van Nes.
Hoofdwerk Trompet 8’: uit oude orgel.
Niet op de foto van de windlade:
Subbas 16′: uit oude orgel.
Bourdon 8′: uit oude orgel.
Concerten
In deze kerk worden doorgaans geen concerten georganiseerd.
Zondag 10 april 2016
Aanvang 11.00 uur.
De officiële presentatie en ingebruikneming van het nieuwe orgel dat Loek van Nes bouwde voor de parochiekerk St. Gertrudis te Ossendrecht. Dit zal gebeuren tijdens een feestelijke eucharistieviering.
Voorgangers zullen zijn pastoor Hans de Kort en diaken Ryan Ketelaar. De drie vaste organisten van de kerk, Staf van Kerckhoven, Lisette van Mechelen en Bert van Vrouwerf zullen het nieuwe orgel bespelen. De zang wordt verzorgd door een gelegenheidskoor, samengesteld uit diverse koren van de parochie, o.l.v. dirigent Theo Leenders.
De kerk
Sinds de Middeleeuwen staat er al een kerk op deze plaats, pal op de Brabantse Wal. Deze driebeukige neogotische kruisbasiliek met westtoren is gebouwd in 1897 in neogotische stijl, is herkenbaar aan zijn spitse toren en is een karakteristiek werk in het oeuvre van architect Petrus Johannes van Genk (1844-1919). Hij bouwde vooral katholieke kerken in het Bisdom Breda.
foto Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Het interieur heeft houten kruisribgewelven. Modernere beglazing in het koor.
In 1842 werd Ossendrecht een zelfstandige parochie; daarvóór maakte het deel uit van de parochie Hoogerheide. Tegenwoordig behoort het met Hoogerheide, Woensdrecht, Huijbergen en Putte tot parochie De Bron.
In 1844 verkreeg de pas opgerichte parochie een reliek van de Heilige Apolonia. Sindsdien was er een betrekkelijk bescheiden verering van de reliek en de heilige, die omstreeks 1955 tot een einde kwam.
Parochie ‘de Bron’: www.samenkerk.nl
Heilige zuster Marie Adolphine
Zuster Marie Adolphine wordt in deze kerk vereerd. De op 1 oktober 2000 heilig verklaarde zuster Marie-Adolphine werd in Ossendrecht geboren op 3 maart 1866.
Ze vertrekt op 18 jarige leeftijd naar Antwerpen om in het huishouden te gaan werken. In de grote stad maakt ze kennis met armoede. Ze voelt haar roeping om iets meer te willen gaan betekenen voor de armen groeien.
In 1893 begint Kaatje aan haar eerste proefperiode bij de Zusters Franciscanessen in Antwerpen. In 1895 legt ze haar geloften van armoede, zuiverheid en gehoorzaamheid af en in 1898 doet ze haar eeuwige geloften.
In 1899 wordt ze met enkele medezusters uitverkoren naar de nieuwe missie in China te gaan. De zusters weten dat het een gevaarlijke missie kan worden, want er zijn al slachtoffers gevallen door de opstandelingen. Toch gaat Zr. Marie-Adolphine, omdat zij verlangt naar de martelaarskroon.
In Tai-yuan-fu houden de zusters zich vooral bezig met de zorg voor pasgeboren baby’s die door de vrouwen in de omgeving bij de kloostermuren worden neergelegd en voor de andere weeskinderen. Meer dan tweehonderd kinderen worden zo goed verzorgd! De Bokseropstand breekt echter uit. De Boksers vermoorden iedereen die op hun weg komt en ze trekken op naar Tai-yuan-fu. Ondanks deze dreiging en de mogelijkheid om te vluchten blijven de zusters en de priesters op hun plek. Ze staan vanuit hun diep geloof voor ‘hun’ mensen.
Op 9 juli 1900 treft het noodlot Zuster Marie Adolphine en haar zes medezusters. Ze worden koelbloedig door de opstandelingen vermoord.
Een honderdtal gelovigen uit vooral Ossendrecht, onder aanvoering van de toenmalige pastoor Ton van Balveren, en uit het bisdom Breda, woonde deze Heiligverklaring door Paus Johannes Paulus 11 bij op het St. Pietersplein te Rome. Daar werden velen zich bewust van de bijzondere eer die Zr. Marie Adolphine kreeg en daarmee ook Ossendrecht.
www.zustermarieadolphine.nl
Zuster Marie Adolphine staat o.a. afgebeeld op het glas-in-loodraam boven het nieuwe orgel van Loek van Nes. Bij de bouw moest hij er rekening mee houden dat de tekst “God mag mij klieven. Ik ben zijn brandhout” vanuit het middenpad van de kerk zichtbaar bleef.
Info
Info Van Nes-orgel: Loek van Nes 2016. Foto’s: Kitty van Etten-van Nes, Dorus Asselbergs en Wijtse Rodenburg.
Info Vermeulen-orgel: Piet Bron 2012.
Foto’s: Anton Bogaarts, Lisette van Nes.
Laatste actualisatie: februari 2017