Gasthuisstraat 1
5104 HP Dongen
Locatie op google/maps
De orgels van de Laurentiuskerk
Op 10 september 1833 stelde Jean-Joseph Delhaye een bestek op voor de bouw van een nieuw orgel voor de toenmalige Laurentiuskerk in Dongen. Het is waarschijnlijk eind 1835 opgeleverd. Dit orgel telde 23 stemmen over twee klavieren met een aangehangen pedaal. Na een uitbreiding van de kerk in 1876 werd het orgel door P.J. Vermeulen gewijzigd. Het had toen 21 stemmen over de twee klavieren en kreeg een zelfstandig pedaal met zes stemmen. Kerk en orgel gingen verloren bij een felle brand in 1917.
De huidige Sint-Laurentiuskerk beschikt over drie orgels.
Deze instrumenten worden ingezet tijdens de zondagsliturgie en bij concerten en bespelingen. 
Het Wilhelm Rütter-orgel (1882)
In 1882 plaatste Wilhelm Rütter een nieuw orgel in de kapel van het klooster van de Duitse Dominikanen te Venlo. Het had één manuaal. In 1892 breidde Rütter het orgel uit met een tweede manuaal. Toen het klooster in 1920 overging in andere handen, werd het orgel vervangen en verkocht. De firma Vermeulen uit Weert kocht het.
Toen de nieuwe kerk gereed was gekomen moest nog een toren worden gebouwd én een schip. Omdat de financiële middelen toen ontbraken, heeft men in 1921 zolang aan de westkant een ‘nood’-portaal gebouwd en aan die zijde ook een ‘nood’-balkon. Daarop kwam het Rütter-orgel uit Venlo tijdelijk te staan. Van de realisatie van het totale plan is het nooit meer gekomen en het ‘tijdelijke orgel’ staat er dus nog steeds! Gelukkig maar, want het is een fraai instrument met 14 stemmen over twee manualen en vrij pedaal.
Bij de plaatsing in 1921 maakte Vermeulen een pneumatische transmissie van de Bourdon 16′ op het pedaal en een Trompet 8′ op het Hoofdwerk op een kleine pneumatische lade. Vanaf ongeveer 1968 werd het orgel niet meer gebruikt, en het geraakte volledig in verval. Het parochiebestuur had het instrument al afgeschreven, maar het werd niet uit de kerk verwijderd. Op initiatief van Frans Bullens, organist-dirigent van de kerk, werd rond 1980 een comité gevormd om restauratie van het orgel te organiseren. Geadviseerd door de firma Nijsse werd het meeste werk door vrijwilligers uitgevoerd. Ook breidde men het orgel uit met een zelfstandig pedaal met twee stemmen. Dit pedaal kreeg een electrische tractuur, omdat het anders niet betaalbaar was. Op 27 juni 1982 kon het orgel weer in gebruik worden genomen. In 2012 is het orgel door een groep vrijwilligers schoongemaakt en gereviseerd. Op zaterdag 29 september 2012 werd het weer in gebruik genomen.
Dispositie
| Hoofdwerk C-f³ | Nevenwerk |
| Bourdon 16′ B/D (gedeeld tussen d’ en dis’) Prestant 8′ Viola di Gamba 8′ Roerfluit 8′ Octaaf 4′ Quint 2 2/3′ – 1982 Octaaf 2′ – 1982 Mixtuur II-III-IV st (2′) | Salicionaal 8′ Bourdon 8′ Flûte Travers 4′ – C-H 1882, rest 1982 Trompet 8′ – 1921 ______________________ Pedaal C-d¹ Subbas 16′ – 1982 Gedekt 8′ – 1982 Euphone 8′ |
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal – Hoofdwerk.
Tractuur mechanische sleeplade.
Pedaal electrische tractuur.
Temperatuur evenredig zwevend.
Het Gerrit van der Kley-Vermeulen-orgel (1910)
In de Gereformeerde Kerk aan de Prins Hendrikstraat op het Noordereiland stond een orgel, in 1910 gebouwd door van Van der Kley uit Rotterdam.
Foto: P. Slikkerveer
In 1970 werd dit orgel geplaatst in de Paterserfkerk in Oosterhout door de firma Fonteyn & Gaal. De van oorsprong rein-pneumatische tractuur is bij de verhuizing naar Oosterhout geëlectrificeerd. In ruil werd het orgel uit Oosterhout geplaatst in de nieuwe Koningskerk in Rotterdam.
De Paterserfkerk in Oosterhout is in 2005 gesloten. In 2006 werd bekend dat men het gebouw wilde afbreken.
Het Van der Kley-orgel is toen na een restauratie in 2007 overgeplaatst naar de Sint-Laurentiuskerk te Dongen. Alle werkzaamheden zijn uitgevoerd door vrijwilligers, onder leiding van orgelmaker Frans Vermeulen. Men gebruikte ook verschillende onderdelen, waaronder de speeltafel en windvoorziening van het afgebroken Vermeulen-orgel uit de Sint Josephkerk.
Het is op 23 september 2007 in gebruik genomen. Hierna gaven Jan Willems en Frans Bullens een concert.
Dispositie 2007
| Hoofdwerk C-f³ | Zwelwerk |
| Bourdon 16′ Prestant 8′ Holpijp 8′ Octaaf 4′ Quint 2 2/3′ Octaaf 2′ Cornet V st D Mixtuur IV-V st Trompet 8′ | Holpijp 8′ Gamba 8′ Voix Celeste 8′ Roerfluit 4′ Woudfluit 2′ Dulciaan 8′ Tremulant ___________________ Pedaal C-d¹ Subbas 16′ Octaafbas 8′ Gedekt 8′ Fagot 16′ |
Koppelingen:
Hoofdwerk – Zwelwerk,
Hoofdwerk – Zwelwerk 16′,
Pedaal – Hoofdwerk,
Pedaal – Zwelwerk, Z
welwerk – Zwelwerk 16′.
Speelhulpen:
1 vrije combinatie,
5 vaste combinaties,
Automatisch pedaal,
Generaal crescendo.
Tractuur electropneumatisch met electropneumatische kegellade.
Het Nijsse-kistorgel (1985)
In het priesterkoor staat ook nog een kistorgel van Renée Nijsse uit Wolphaartsdijk, gebouwd in 1985.
Het kleine instrument van 3 stemmen wordt gebruikt voor kleine liturgische vieringen en met het begeleidingsensemble bij het gemengd koor.
Concerten
In deze kerk worden niet vaak concerten georganiseerd.
De kerk
De Sint-Laurentiusparochie is al oud. De voorgeschiedenis valt samen met die van de Oude Kerk die in 1648 in Hervormde handen kwam.. De Katholieken konden na enkele decennia gebruik maken van een schuurkerk, die in 1828 vervangen werd door een waterstaatskerk aan de Hoge Ham.
In 1868 is de parochie van de H. Hubertus opgericht, bestemd voor de dorpskernen van Klein Dongen en Dongense Vaart. In 1907 is de parochie van de H. Joseph opgericht.
De huidige Sint-Laurentiuskerk
De waterstaatskerk uit 1828 brandde af in 1917, waarbij het orgel van Delhaye verloren is gegaan. Hierop werd de huidige Sint-Laurentiuskerk gebouwd op nagenoeg dezelfde plaats, die in 1920 werd ingewijd. Dit kerkgebouw is een ontwerp van Joseph Cuypers en Pierre Cuypers jr. in expressionistische baksteenarchitectuur. De kerk is een centraalbouw die overdekt wordt door een opvallende gebogen achtkante koepel bedekt met steenrode dakpannen. Bijzonder zijn de hoge ramen die in groepen van twee, drie of vijf geplaatst zijn. Aan drie zijden steken ondiepe transeptarmen uit. De vierde zijde omvat het veelhoekig afgesloten koor.
De inventaris bevat kunstwerken uit de bouwtijd, en er zijn absisschilderingen, vervaardigd door Joan Collette, die werkte voor het Cuypers-atelier te Roermond. Er zijn gebrandschilderde ramen van Max Weiss.
Centralisatie van de parochies
In 1967 ontstaat de parochie van de H. Paulus. De veranderde kerkelijke en maatschappelijke omstandigheden maakten samenwerking tussen de parochies noodzakelijk. Deze groeiende samenwerking leidde in 1996 tot een fusie, waarbij de éne Parochie Dongen en Klein Dongen-Vaart ontstond. Daarmee is de situatie weer als de tijd van vóór 1868. Gekozen werd voor de Laurentiuskerk als centrale kerk van de parochie.
In het jaar 2003 werden de Josephkerk en de Pauluskerk gesloten en verkocht. De Pauluskerk kreeg een nieuwe bestemming; de Josephkerk werd in 2009 gesloopt ten behoeve van het sluiten van de centrumring. Een aantal onderdelen van het interieur van de voormalige Sint-Josephkerk zijn in de Laurentiuskerk ondergebracht.
In 2012 kwam de restauratie van de buitenkant van de Laurentiuskerk gereed. De oude pastorie aan de Hoge Ham 84 werd geheel gerenoveerd en ingericht als modern parochiecentrum.
In 2015 heeft de laatste viering in de Hubertuskerk plaatsgevonden. Deze kerk is ook verkocht.
Info
Bronnen:
parochiewebsite, Wikipedia.
Orgel: Piet Bron orgeldatabase en fotografie van Michiel van ’t Einde.
Laatste actualisatie: 20 januari 2019