Loret-orgel Hill-orgel Concerten Kerk Info
Sint Janstraat 8
4811 ZL Breda
Zie de locatie op Google/maps
Het Loret-orgel (1859)
Nog voor de inwijding van de Antoniuskerk op 12 december 1837 had het kerkbestuur besloten het oude orgel uit de schuilkerk te verkopen. Om in de nieuwe kerk toch over een orgel te beschikken werd besloten om een huisorgel te huren dat na negen jaar werd gekocht voor 200 gulden. De verheffing tot kathedraal was waarschijnlijk de aanleidng te denken over een nieuw orgel. De firma Merklin & Schütze heeft in 1857 een offerte gemaakt voor een nieuw orgel met vrijstaande speeltafel en 24 registers. 
Ruim een jaar later werd met Loret gesproken over de aankoop van een instrument dat in zijn werkplaats gereed stond voor ƒ 10.500. Na een zeer positief advies van Prof.Kluijtmans en beoordeling door de eigen organist Jan van Oeckelen werd het orgel aangeschaft voor 20.000 francs (ƒ 9.380,58). Gezien de hoogte van de aankoopsom en het eerdere plan van Merklin mag men aannemen dat het Loret-orgel een vrij groot instrument moet zijn geweest. Het orgel is begin 1859 geplaatst. Na de oplevering van het orgel was het instrument gedurende de afgesproken garantietermijn van vijf jaar bij Loret in onderhoud. Daarna verzorgde de organist het onderhoud zelf.
In 1867 werkte Van der Aa (Oosterhout) aan het orgel. Vier jaar later volgde een omvangrijke reparatie door Charles Anneessens; de kosten daarvan bedroegen ƒ 670. Anneessens onderhield het instrument ook in 1872 en 1873 maar daarna was het onderhoud tot en met 1887 weer in handen van Van der Aa. Deze leverde in 1876 voor ƒ 260 een nieuwe blaasbalk. Daarna nam Camille Loret de zorg voor het orgel over. Hij kreeg in 1891 de opdracht voor een uitgebreide reparatie (ƒ 350) op voorwaarde dat hij het instrument daarna ook twee keer per jaar zou komen stemmen.
In 1898 openbaarden zich grote gebreken aan het orgel die door Loret niet afdoende werden verholpen. Daarom gaf het kerkbestuur de firma Maarschalkerweerd & Zn in 1899 opdracht voor een omvangrijke restauratie. De kosten daarvan bedroegen ruim ƒ 1.380 gulden. Over de aard van de uitgevoerde werkzaamheden is niets bekend.
In 1915 kreeg de firma Maarschalkerweerd & Zn de opdracht tot de bouw van een nieuw pneumatisch orgel in de bestaande kas van Loret, waarbij gebruik gemaakt werd van enig oud pijpwerk en de windvoorziening, inclusief de bekende krukas met vliegwiel. 
De kosten van deze bouw bedroegen ƒ 3.000. De nieuwe vrijstaande speeltafel kreeg een plaats (vanuit de kerk gezien links) opzij voor het orgel.
Nadat in 1934 de ‘orgeldraaier’ was overleden besloot het kerkbestuur tot de aanschaf van een windmotor.
In 1949 werd het orgel gerestaureerd door de firma L. Verschueren onder advies van dr. P.J. de Bruijn namens de Katholieke Klokken- en Orgelraad. Uiteindelijk is tijdens deze werkzaamheden besloten de Maarschalkerweerd-dispositie van Manuaal II te wijzigen door de Aeoline 8 vt af te snijden tot Piccolo 2 vt en de Voix Céleste 8 vt tot een Nasard 2 2/3 vt (af c). De kosten van deze restauratie bedroegen ƒ 1.700.
In 1965 is door de firma Verschueren op Manuaal I nog een Mixtuur 3-4 st toegevoegd.
Kort voor de herinrichting van de kerk in 2004 is het binnenwerk uit het orgel verwijderd door de fa. Adema’s Kerkorgelbouw uit Hillegom. Voor terugplaatsing heeft enig onderhoud plaatsgevonden.
Dispositie
| Manuaal I C-f”’ | Manuaal II (in crescendokast) |
| Bourdon 16′ Prestant 8′ Salicionaal 8′ Roerfluit 8′ Octaaf 4′ Gemshoorn 4′ Mixtuur III-IV st Cornet II-III st Trompet 8′ | Holpijp 8′ Viola 8′ Flute Harm. 4′ Nasard 2 2/3′ Piccolo 2′ ____________________ Pedaal C-d’ Subbas 16′ Octaaf 8′ Octaaf 4′ Bazuin 16′ |
Koppelingen:
I + II
I + II 16’
Ped. + I
Ped. + II
Ped. + Ped. 4’
Vaste combinaties P – MF – F – FF met oplosser
Automatische pedaalomschakeling met oplosser
Trede zwelkast
Toonhoogte a1 = 428 Hz.
Stemming: gelijkzwevend.
Winddruk: 84 mm Wk (manualen) resp. 90 mm Wk (pedaal)
Van het oorspronkelijke Loret-orgel resteren behalve de kas nog (delen van) de windvoorziening en enig pijpwerk. De windvoorziening bestaat uit een magazijnbalg met drie regulateurs. Opvallend is dat de bij Loret vaker voorkomende krukas met slinger is voorzien van een fors – in dit geval horizontaal! – vliegwiel.
Pijpwerk van vóór 1916 is aanwezig in de Bourdon 16 en Octaaf 4 van Manuaal I, de Holpijp 8 van Manuaal II alsmede alle registers van het Pedaal.
Het William Hill & Sons koororgel (1905)
In 2004 restaureerde Fokke Feenstra een orgel van William Hill uit 1905, dat in een aangepaste orgelkas in de kathedraal van Breda werd geplaatst. Het is begin 2005 in gebruik genomen. Het orgel werd oorspronkelijk gebouwd voor de Baptist Church in West Drayton, London, UK.
Dispositie
| Great | Swell |
| Open Diapason 8′ Lieblich Gedeckt 8′ Principal 4′ | Stopped Diapason 8′ Gemshorn 4′ Oboe 8′ ________________________ Pedal Subbass 16′ |
Koppelingen:
Swell to Great,
Great to Pedal,
Swell to Pedal.
Concerten
Op dit orgel worden niet regelmatig concerten georganiseerd.
De kerk
De huidige kathedraal van het bisdom Breda werd in 1836-1837 naar een ontwerp van architect Piet Huysers gebouwd. Deze kerk verving de door de Minderbroeders rond 1660 gebouwde schuilkerk aan de Nieuwstraat. De bouw stond onder regie en toezicht van het ministerie van Waterstaat. Deze kerk is dan ook een prachtig voorbeeld van een zogenaamde waterstaatskerk, gebouwd in neoclassicistische stijl. De voorgevel van de kerk heeft gepleisterde halfzuilen en frontons. De architect Huysers liet zich inspireren door het Colosseum in Rome. Zo kreeg deze kerk per bouwlaag een klassieke rangorde, met op de begane grond eenvoudige Dorische zuilen, op de eerste verdieping Ionische en op de tweede Corinthische. In 1853 werd deze kerk tot kathedraal van het bisdom Breda verheven en bleef dat tot 1875. In dat jaar verhuisde de bisschopszetel naar de Heilige Barbarakerk aan de Prinsenkade. Na de sloop van deze kerk in 1968 fungeerde de Michaelkerk als kathedraal maar in 2001 werd de Antoniuskerk opnieuw als kathedraal van het bisdom Breda aangewezen.
Info
Bronnen
Archief parochie H. Antonius van Padua, aanwezig in het Stadsarchief Breda.
George Hendricus Broekhuyzen Sr, Orgelbeschrijvingen. Handschrift ca 1850 – 1862. Heruitgave 1986, B15.
Peter van Dijk (red.), Het historische orgel in Nederland 1850-1858, Amsterdam 2002, 360-362.
Frans Jespers, Brabants orgelbezit. Een inventarisatie van Brabantse Orgels. ’s-Hertogenbosch 1975, 44.
Frans Jespers, Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900, ’s-Hertogenbosch 1983, 45-46.
Frans Jespers, ‘Vlaamse verwikkelingen in Breda’. De Mixtuur, 49 (1985), 750-760.
Ad van Sleuwen en Peter Korz (red.), Loret-symoposium 22-23 september 1989 Reusel. Z.p., 1989, 47.
Gegevens verkregen van de organist van de kerk Hennie Vaatstra.
Tekst: Wim van der Ros
Info over de kathedraal
www.kathedraalbreda.nl