Boxtel – Protestantse Kerk – Brabantse orgelfederatie

Clarissenstraat 18
5281 AZ Boxtel
Locatie op google/maps

Het Pels & van Leeuwen-orgel (1985-2012)

In de Protestantse Kerk, gelegen aan de voet van de toren van de grote Sint-Petruskerk is het Pels & Van Leeuwen-orgel dat oorspronkelijk in 1985 als Opus 886 werd gebouwd voor de Gereformeerde Kerk te Onnen (Groningen) geplaatst. Bij de bouw is gebruik gemaakt van goed pijpwerk afkomstig uit het oude orgel van Onnen gebouwd in 1958 door orgelbouwer Reil. Het instrument kon dankzij een orgelcommissie onder leiding van voorzitter Evert van Gelder worden aangekocht. Tevens kon het worden uitgebreid met een tweetal registers (een Gedekt 8 vt in het pedaal en een Dulciaan 8 vt op het hoofdwerk op een nieuwe kantsleep) waardoor het – naast begeleidingsinstrument – ook geschikt is om concerten op te geven. Een bedrag van € 90.000,- werd in korte tijd bijeengebracht.
Op donderdag 29 maart 2012 is het door de orgelbouwer officieël overgedragen aan de Protestantse Gemeente.

Afb.: De burgemeester van Boxtel knipt in het bijzijn van de Orgelcommissie het lint door bij de feestelijke overdracht van het orgel aan de Protestante Gemeente op 29 maart 2012.

Afb.: Peter van Rumpt, directeur van Pels & Van Leeuwen Orgelbouw legt uit hoe het orgel werkt.

Het is een tweeklaviers mechanisch orgel met 14 stemmen. Door het extra koppelmanuaal toont het orgel als drieklaviers instrument.
De (grenen) kas werd qua front aangepast aan de ruimte in Boxtel en door De Jongh Schildersbedrijf te Waardenburg in mahonie geschilderd. Dit gespecialiseerde bedrijf heeft o.a. op dit terrein een geweldige naam opgebouwd o.a. bij het beschilderen van de orgels van de Grote Sint-Bavokerk in Haarlem en van de Sint-Maartenskerk in Zaltbommel.
Het front is uitgebreid met nieuwe tussenvelden die vooruitspringend in de zijvelden zijn gemonteerd. Het snijwerk is ivoorkleurig geschilderd en gedeeltelijk verguld.
Kortom, een orgel dat niet alleen interessant is om te horen maar ook meer dan de moeite waard is om te aanschouwen.
Ondanks zijn bescheiden dispositie kent dit orgel prachtige registratiemogelijkheden.

Intonateur Piet van der Meijden van orgelbouwer Pels & van Leeuwen bezig met het plaatsen van pijpen in de kas in maart 2012.

De drie klavieren, het pedaal en rechts de voettreden van de koppels voor het pedaal, die als dubbeltrekker zijn gekoppeld met de twee onderste registerknoppen rechts. Het middelste klavier is een koppelmanuaal waardoor het toont als drieklaviers instrument. De tremulant wordt bediend met het voetpedaal links.
De ondertoetsen zijn belegd met palissander, de boventoetsen zijn van kersenhout met ivoren beleg. De registerknoppen zijn uit palissander gedraaid met ingegraveerde registernamen.

Dispositie

Hoofdwerk (I) C-f”’	Nevenwerk (III)
Prestant 8′ *(1) Holpijp 8′ Octaaf 4′ Octaaf 2′ (2)* Mixtuur 3-4 st Dulciaan 8′ *(6) ____________________ Koppelklavier** (II) koppelt I en III	Gedekt 8′ *(3) Roerfluit 4′ Nasard 3′ (4)* Cornet D 2′ Woudfluit 2′ Flageolet 1′ ___________________ Pedaal C-d’ Subbas 16′ Bourdon 8′ *(5)**

Koppelingen
HW aan Pedaal
NW aan Pedaal
Tremulant werkend op beide manualen.

(*1) = C-E open in mahoniehout, vanaf F orgelmetaal in het front, 75% tin (1985)
(*2) = uit Mixtuur (de 2 voets Octaaf klinkt bij half uittrekken registerknop)
(*3) = C-H in Holpijp
(*4) = uit Cornet 2 st
(*5) = middels transmissie gecombineerd met Subbas 16 vt
(*6) = nieuw 2012

Winddruk 65 mm.
Totaal 735 pijpen.

Concerten

Aanvang 15.30 uur.
Entree € 7,50, voor jongeren € 5,00

De kerk

Vóór de grote Petrusbasiliek in het centrum van Boxtel staat het kleine NH Kerkje.
De basiliek is gebouwd op een kunstmatig opgeworpen heuvel omdat het gebied te moerassig was door haar ligging bij de Dommel. Wellicht heeft op de heuvel oorspronkelijk een burcht gestaan, die verlaten werd toen Willem I van Boxtel het Kasteel Stapelen verwierf.
Meer hierover op www.heemkundeboxtel.nl

In 2012 vierde de protestante gemeente dat het kerkgebouw 200 jaar geleden met geld, geschonken door koning Lodewijk Napoleon, werd gebouwd. Zondag 20 december 1812 werd het in gebruik genomen. Zo was er op zondag 22 april 2012 een historische kerkdienst gevolgd door een historische lunch.

De Boxtelse protestanten kijken op een lange geschiedenis terug. Al in 1649 werd de eerste predikant benoemd. Tijdens de Reformatie namen de protestanten de katholieke Sint-Petruskerk in bezit. Het kleine groepje protestanten kon die grote kerk onmogelijk onderhouden en uiteindelijk waren grote gedeelten ingestort. Nadat de grote kerk was verlaten, bood een gemeentelid zijn huiskamer aan. Daar is anderhalf jaar gebruik van gemaakt. In 1805 kon de kleine gemeente gebruik maken van het vroegere jagershuis van het kasteel Stapelen.

In 1809 bracht koning Lodewijk Napoleon een bezoek aan Boxtel. Hij gaf toestemming voor de bouw van een eigen kerkgebouw en stelde waardepapieren ter waarde van 7000 gulden ter beschikking. Daar moest een gebouw voor worden neergezet dat er ook uitzag als een kerk, zo mogelijk met een torentje. Architect Hendrik Verhees (1744-1813, o.a. landmeter/cartograaf) * kreeg de opdracht om een ontwerp te maken. Toen met de bouw begonnen was, bleek dat de waardepapieren behoorlijk in waarde gedaald waren. Om de bouw toch te laten doorgaan, werd het gebouw wat kleiner gemaakt, zoals het nu aan de Clarissenstraat staat. Op 20 december 1812 werd de kerk in gebruik genomen.
In 1863 werd een kleine consistorie aangebouwd. Deze werd in 1906 afgebroken om plaats te maken voor een groter geheel. In 1959 werd een houten aanbouw geplaatst, die dienst gedaan heeft tot 2006. In 2007 zag de kerk met de glazen doorloop naar de nieuwe Schakel er weer prachtig uit.
Ook de kerk werd twee keer gerestaureerd. In 1961 werden de oude, zeer ongemakkelijke banken vervangen. Bij de tweede restauratie in 1995 werd de donkere lambrizering weggehaald en de banken vervangen door stoelen. Zo kon de ruimte voor meerdere doeleinden gebruikt worden.

In 1996 kreeg de protestantse gemeente het angelusklokje van de zusters Ursulinen bij hun vertrek uit Boxtel. Het hangt in de klokkenstoel op het dak en wordt voor het begin van de dienst en tijdens het bidden van het Onze Vader geluid. De preekstoel is van eikenhout en waarschijnlijk 17de eeuws. Op de kansel een koperen lezenaar uit 1734 in bruikleen gegeven door de Hervormde Gemeente van Oss. Bijzonder is het antieke wandbord in oud zwart met in gouden letters erop geschilderd de Apostolische Geloofsbelijdenis en het Onze Vader. Het hardstenen doopvont in de kerk is geschonken door de jonge koningin Wilhelmina.

Bron en meer info over de Protestante Gemeente: klik hier

Meer info over de historie door Ruud van Nooijen, klik hier

Info

Hans van der Haagen is de organist van de Protestantse Kerk Boxtel.

SKB: een halve eeuw muziek in Boxtelse kerken

Uitgegeven door Stichting Kerkconcerten Boxtel, auteur Ruud van Nooijen, bij gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Stichting in 2015.
Klik hier om deze uitgave te bekijken.