Zorgcentrum Sint-Anna,
Veerstraat 49
5831 JM Boxmeer
Het Winkels/Bik-Vermeulen-orgel (1936/1957)
Foto Stichting Johann Winkels Kerkorgelfabriek Boxmeer.
In de periode waarin de heren van Bergh het kasteel bewoonden moet er een orgel van Ruprecht geweest zijn, dat ook nog in de Nepomukkapel gestaan zou hebben. Dit orgel verdween mogelijk pas in de nadagen van de Tweede Wereldoorlog. Wijlen Carel Thiery herinnert zich dat de jeugd in 1944 al trompetblazend in de Veerstraat aanwezig was. Dat kunnen geen pijpen uit het orgel in de Protestantse kerk (Veerstraat 24) geweest zijn, omdat daarin geen tongwerk aanwezig was. Het Kasteel wordt sinds 1892 bewoond door de Zusters van Julie Postel die zich in Boxmeer aan de ziekenzorg wijdden.
(…) Op 16 juli 1896 werd het ziekenhuis ingezegend. In het Kasteel werd een kapel ingericht, waar op 21 juli 1896 de eerste H. Mis werd opgedragen. (…) [‘Oud Boxmeer in Beeld’, 1983]
1935 – De kapel, welke aanvankelijk in een van de zalen van het Kasteel was ondergebracht, voldeed uiteindelijk niet meer aan de behoefte van het groeiend aantal zusters. Daarom werd in 1935 gestart met de realisering van een aparte kapel. Deze werd op 2 juli 1936 ingewijd door Mgr. A.F. Diepen. Het orgel in deze kapel droeg volgens getuige W. Goossens de signatuur van Bik. Ook herinnert hij zich de trage speelaard.
Een vroegere organiste, de oud-leerlinge van Hub. Houët en inmiddels uitgetreden Maria Epping bevestigt deze bevindingen en weet zich helder voor de geest te halen dat er op de speeltafel te lezen was: “Bik – Kerkorgelfabriek – Boxmeer”.
In 1957 repareerde Vermeulen uit Weert het orgel en verving het rein pneumatische systeem door electro-pneumatiek. Het orgel had toen 12 registers, verdeeld over twee klavieren en een vermoedelijk aangehangen pedaal. Toen verdween ook de superkoppel waarmee de helderheid voor een deel verloren ging.
De kapel werd afgebroken en vervangen door een moderne, goedklinkende ruimte waarin behalve de missen ook muziekuitvoeringen plaatsvinden. Het Winkels/Bik-orgel werd door Vermeulen (Weert) omgebouwd en voor deze ruimte uitgebreid, waarbij de naam Bik niet meer vermeld werd. Onderzoek heeft aangetoond dat Vermeulen een belangrijk deel van het pijpwerk handhaafde en voor Manuaal I een windlade van Bik opnieuw gebruikte.
1991 – De orgelmaker John Blummel uit Oss en de orgelbouwfirma Pels & Van Leeuwen uit ’s-Hertogenbosch namen het instrument in 1999 terdege onder handen, waarbij alle materialen werden gereinigd en op optimaal functioneren werden afgesteld. Dat een en ander niet tot ieders tevredenheid geslaagd is komt door de inferieure materialen die in 1965 gebruikt zijn en de vertraging die opgelopen is toen er tegelijkertijd een nieuwe vloer in de kapel gelegd moest worden. De firma Verschueren uit Heythuysen tenslotte bracht het orgel in de tegenwoordige toestand.
Dispositie
| Manuaal I C-g”’ (in zwelkast) | Manuaal II |
| Bourdon 8′ Portunaalfluit 8′ Prestant 4′ Woudfluit 2′ Sesquialter II st. Schalmei 8′ | Prestant 8′ Roerfluit 8′ Octaaf 4′ Gemshoorn 4′ Octaaf 2′ Mixtuur III-IV st ________________ Pedaal C-f’ Subbas 16′ Octaaf 8′ Gedekt 8′ Koraal 4′ |
Tractuur electro-pneumatisch
Naast de gebruikelijke koppelingen is er nog een P + II 4′, alsmede een vrije combinatie en de vaste combinaties P – MF – F – Tutti en een drukknop ‘Tongwerk af’
Gegevens Wout van Kuilenburg
Meer afbeeldingen van dit orgel op: www.janverschuren.nl
Concerten
Zondag 7 juli 2024
Aanvang 16:15 – 17:00 uur
Vrijwillige bijdrage
Tanny van Loon, orgel
Dit concert start om 15.30 uur in Boxmeer, de Protestantse kerk,
en daarna hier om 16.00 uur in het klooster Julie Postel in het kasteel
Het Kasteel Boxmeer
Kasteel Boxmeer is een van oorsprong 14de eeuws kasteel dat op een eiland aan de Maas lag. De bouwdatum van het oorspronkelijke kasteel is niet bekend. De eerste schriftelijke vermelding is in 1365. De toenmalige heer, Peter van Culemburg, was leenman geweest van de Hertog van Gelre en had voor hem oorlog tegen de Hertog van Brabant gevoerd, die in 1365 het kasteel had afgebroken. Kort na 1365 werd het kasteel weer opgebouwd. Hierna volgt een opeenvolging van heren en vrouwen van Boxmeer. In de Tachtigjarige Oorlog wordt in 1568 het kasteel door Alva verbeurd verklaard. Er kwam een koninklijk garnizoen, maar in 1572 gaf Alva opdracht dat men het kasteel zoude demolieren ende demantelieren, omdat zulks goedkoper was dan de troepen te handhaven. Het kasteel werd deels verwoest. Later nam de heer Frederik van den Bergh de overblijfselen van het kasteel in, waarop het werd belegerd en in 1577 ingenomen door zijn broer, de hervormde graaf Willem IV van den Bergh. Zo kwam het in Staatse handen. De Staatse troepen plunderden in de omgeving en in 1583 werd het kasteel opnieuw belegerd. In 1584 koos Willem weer de Spaanse zijde. De situatie bleef onduidelijk totdat, na 1656, weer Staatse troepen in Boxmeer werden gelegerd om de Spanjaarden te verdrijven. In 1780 werd besloten om het grootste deel van het bouwvallige kasteel te slopen. De binnengracht werd gedempt. In 1782 werden twee nieuwe vleugels aan het kasteel gebouwd. De heren en vrouwen van Boxmeer kwamen nog maar zelden op het kasteel, en in 1797 werd de Heerlijkheid Boxmeer bij Frankrijk ingelijfd en het kasteel verbeurd verklaard. In 1800 kwam de heerlijkheid bij de Bataafse Republiek. Het kasteel werd in 1806 verkocht aan Leopold Frans Jan Jacob van Sasse van Ysselt, inclusief de tribuunbank, die de heer in de parochiekerk van Boxmeer bezat. Toen werd het kasteel gedeeltelijk afgebroken, waarbij de 18de eeuwse gebouwen behouden bleven.
Zusters Julie van Postel
In 1897 werd het kasteel verkocht aan de zusters van Julie Postel, die op het terrein van het kasteel een ziekenhuis vestigden, waardoor het kasteel in 1923 werd aangevuld met moderne aanbouwen. Bij de bouw daarvan werden onderaardse gangen gevonden. In 1948 werd de oorlogsschade, die in 1944 was ontstaan, hersteld. Toen in Boxmeer een nieuw ziekenhuis kwam, werd op het kasteelterrein het Verpleeghuis Madeleine gevestigd, tegenwoordig Zorgcentrum Sint-Anna. www.sintannaboxmeer.nl
De vleugel waarin de 17de eeuwse ridderzaal met het bijzondere stucplafond zich bevindt, bleef behouden. Het stucplafond is ontworpen door Hanning en is vervaardigd in 1686. Daarnaast zijn er enige kamers in Lodewijk XVI-stijl, gebouwd in opdracht van Maria Johanna von Hohenzollern. Er is nog een trappenhuis met een fraaie houtgesneden trap.
Kasteelmuseum
In de kelders van het oude kasteel is thans een kasteelmuseum gehuisvest. Het museum stelt tekeningen en maquettes tentoon, die de geschiedenis van het gebouw en zijn bewoners in beeld brengen. Tot het eind van de 18e eeuw werd de Heerlijkheid Boxmeer bestuurd door leden van de adellijke families Van den Bergh en later Von Hohenzollern-Sigmaringen. Met relikwieën, habijten, geschriften en plaatjes toont het museum ook de latere periode waarin het kasteel door de zusters van Julie Postel werd gebruikt.