Gravin Helenastraat 1
Bokhoven
Bekijk locatie op google/maps
De orgelgeschiedenis van Bokhoven
Gilman-orgel 1779
In 1779-1781 bouwde de Duitse orgelmaker Theodor Gilman een nieuw orgel voor de Antonius Abt-kerk te Bokhoven. Het verving een instrument dat in 1646 was gebouwd door Durand Choossens. Het orgel werd onderhouden door orgelbouwers uit de regio (Smits, Franssen, Van Nistelrooy, Kuijte, Gradussen, Winkels, Driessen).
Het Gilman-orgel in 1920.
Foto Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, doc. 600.748
| Manuaal | Pedaal |
| Prestant 4′ Holpijp 8′ Spits Gamba 8′ B/D Roerfluit 4′ B/D Oktaaf 2′ Nachthoorn 2′ Sesquialter 2 st B/D Mixtuur 3 st. | Pedaal aanhangen |
In 1925 is het orgel door de firma Verschueren omgebouwd en overgeplaatst naar de Sint Isidoruskerk in Sint Isidorushoeve. Het heeft hier dienst gedaan tot 1951. In dat jaar leverde de firma Vermeulen uit Weert een nieuw orgel. Het oude werd overgeplaatst naar Elden, naar de rooms-katholieke Sint Lucaskerk. In 1962 is het vervangen door een andere instrument. Het oude orgel kwam in 1965 in Velp terecht bij de zusters van het internaat ‘De Goede Herder’. Hier bouwde Jos Vemeulen uit Alkmaar een vrijwel geheel nieuw binnenwerk in 1965/1966, met behoud van de oude windlade. Na de sluiting van het internaat is het orgel in 1974 in de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt te Lisse terechtgekomen. In 1997 intonatie herzien door Flentrop.
Meer info: www.gkvlisse.nl
Gradussen-orgel vanaf 1951
De firma Gradussen bouwde rond 1880 een klein orgel voor de Sint Michaëlskerk in Dennenburg. Zij gebruikten deels ouder pijpwerk. In 1951 werd de kerk gesloten, en het orgel is door Vermeulen gereviseerd en overgebracht naar de kerk van Antonius Abt in Bokhoven. Vermeulen legde een vrij pedaal aan met een pneumatische Subbas 16′. De kas en het front werden ingrijpend gewijzigd.
Het interieur in 1953.
Foto Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, doc.43.746
Toen men in Bokhoven na de kerkrestauratie een fraai orgel van Mitterreiter uit 1790 kon kopen, werd het Gradussen-orgel te koop aangeboden. Organist Jos Laus liet het aankopen en plaatste het met hulp van vele vrijwilligers in Rijswijk als koororgel. Het orgel kreeg een nieuwe orgelkas in passende neogotische stijl.
Het Mitterreither-orgel (1790)
Foto’s Rijksdienst Cultureel Erfgoed.
Het orgel is in 1790 door Johannes Mitterreither gebouwd en na zijn dood in 1800 door de RK kerk van Brielle uit de boedel aangekocht. Het is in 1983 in de Bokhovense kerk terechtgekomen na eerder in de Hervormde kerk van Sleeuwijk (1878?) dienst te hebben gedaan, daarna in 1936 door H.W.Flentrop te zijn aangekocht, gerestaureerd en geplaatst in de Doopsgezinde kerk in West-Knollendam. Na sluiting van deze kerk in 1980 werd het opgeslagen in Amsterdam.
In maart 1983, na restauratie door S.F. Blank, is het door bemiddeling van de Norbertijn Clemens van den Berg aangekocht en in Bokhoven geplaatst. Het pijpwerk is, op delen van de Quint en Nachthoorn na, origineel uit 1790.
Dispositie
| Manuaal (C-e”’) | Pedaal (C-f) |
| Bourdon 16′ Holpijp 8′ B/D Viola da Gamba 8′ D Prestant 4′ Fluit 4′ Quint 3′ Octaaf 2′ Nachthoorn 2′ B Cornet 3 st. D | Pedaal aanhangen |
Oorspronkelijke magazijn- met schepbalg
a’ = 415 Hz
De kerk
Het belangrijkste gebouw van het ten noorden van ‘s-Hertogenbosch aan de Maas gelegen dorpje Bokhoven is de aan St. Antonius Abt gewijde kerk, die in 1369 tot zelfstandige parochiekerk werd verheven en waarover de abdij van Berne van oudsher het patronaatsrecht bezat. Een norbertijn van Berne oefende de zielzorg uit in Bokhoven. Het oudste gedeelte van de huidige kerk dateert uit het begin van de 15e eeuw. Het laatgotische, eenbeukige schip werd kort na de dorpsbrand van 1498 opgetrokken. Onderzoek van het hout boven het schip en het koor van de kerk leverde voor het eerst een exacte datering van de kap op. Hieruit blijkt dat deze in 1531 werd gebouwd. Omstreeks 1610 werd de kerk verbouwd. Engelbert van Immerseel, sinds 1570 baron van Bokhoven, verleende financiële steun voor vergroting van het koor en toevoeging van dwarsarmen. Het graafschap Bokhoven bleef in de 17e en 18e eeuw op politiek en religieus gebied autonoom ten opzichte van de Nederlandse Republiek en vormde daarin een katholieke enclave. Na de komst van een nieuwe pastoor in 1835 onderging de bouwvallig geworden kerk een grootscheepse restauratie en vernieuwing. In 1944 werden de torenspits en een groot deel van het schip in stukken geschoten. Een eenvoudige noodkerk (momenteel woonhuis) werd naast de kerk aan de zuidzijde van de pastorietuin gebouwd. Tegen de noordwand werd een nieuwe openluchtkapel gebouwd, waar nog jaarlijks in september bij goed weer bedevaartmissen worden gehouden. De restauratie van de middeleeuwse kerk vond tussen 1947 en 1950 plaats. Sindsdien is de verering in september tijdelijk in de doop- of sacramentskapel, links van de ingang van de kerk, gesitueerd. In die maand wordt de inrichting daarvan aangepast: het ‘bruine’ Corneliusbeeld wordt er naar overgebracht en geplaatst tegen de achtergrond van blauw doek, temidden van de eveneens overgebrachte kasten met votiefgeschenken, de reliekhouder en de processiestaven.
Bron: Meertens Instituut
De inventaris bevat veel bijzondere voorwerpen. De 19de eeuwse gesneden eiken preekstoel is voorzien van voorstellingen uit het leven van Norbertus.
De kerk heeft diverse belangwekkende grafmonumenten, waaronder grafzerken voor de heren van Bokhoven. Het meest monumentale werd in 1649-52 door de Vlaamse beeldhouwer Artus Quellien in verschillende kleuren marmer vervaardigd voor Engelbert van Immerseel, eerste graaf van Bokhoven († 1652) en diens vrouw Helene de Montmorency († 1649).
Foto Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, doc. 35.762
Bron: www.cubra.nl/dood en begraven/bokhoven (2020)
Verder beelden, waaronder een renaissance eiken kruisbeeld, een houten kruisbeeld (ca. 1700), Antonius Abt (ca. 1500), Maria (1650), Norbertus en Antonius Abt (ca 1700), Engelbewaarder (ca. 1700), Cornelius (ca. 1730) en diverse 19e eeuwse beelden. De beschilderingen in het interieur met fraaie marmerimitaties zijn enkele jaren geleden vernieuwd en gereconstrueerd.
Bron: Open Monumentendag 2005
Info
Laatste actualisatie 18 november 2021