Bavel – O.L. Vrouwe Tenhemelopneming

Brigidastraat 1
4854 CR Bavel 

Bekijk op google/maps

Naar een ontwerp van architect J. Langelaar, een leerling van de beroemde Pierre Cuypers, werd na de eerste steenlegging op 6 april 1886 begonnen met de bouw van de huidige neogotische kerk. Op 23 mei 1887 werd het voor die tijd zeer moderne kerkgebouw geconsacreerd door de vroegere pastoor en inmiddels tot bisschop gewijde Mgr. Leyten. De oude 15e eeuwse parochiekerk werd in het jaar daarop afgebroken. Van de vrijgekomen stenen werden muurtjes rondom het kerkhof opgemetseld. Midden op dit kerkhof, op de plaats waar eens de kerktoren stond, verrees een klein dodenhuisje. De oude Brigidaklok uit 1463 is na de bouw van de nieuwe kerk in de toren gehangen.

Het Loret-orgel (1854)

In 1809 kregen de katholieken de oude kerk terug. Op enig moment is in deze kerk een orgel geplaatst dat in 1855 werd vervangen door het thans nog bestaande instrument van de firma Loret-Vermeersch. In het handschrift Broekhuyzen is nog de dispositie van het oude instrument te vinden:
Bavel, Provintie Noord-Brabant
Het orgel in de kerk der r. cath. gemeente aldaar was een zeer oud werk. De datum en maker der bouwing is onbekend. Heeft 8 stemmen en een handklavier en twee blaasbalgen. Prestant 4 vt, Fluit 4 vt, Cornet 3 st. Holpijp 8 vt, Quint 3 vt, Dulciaan 8 vt, Prestant D 8 vt, Mixtuur 3 st.

In 1854 diende de firma Loret-Vermeersch een offerte in voor de bouw van een nieuw instrument. In artikel 10 van deze offerte, die uiteindelijk in 1855 zou worden uitgevoerd, werd bepaald dat de orgelmakers het oude instrument voor 200 gulden zouden overnemen. Het nieuwe instrument zou 3.300 gulden gaan kosten en kon in 1855 worden opgeleverd. 

Dispositie 1855

Hoofdwerk I (C-f”’)Positief (C-f”’)Pedaal (C-c’)Koppelingen
Bourdon 16 vt
Monter 8 vt
Prestant 4 vt
Fluit 4 vt
Quintadena 3 vt
Prestant octaaf 2 vt
Trompet 8 vt
Clairon 4 vt
Bourdon 8 vt
Veldfluit 4 vt
Viola di Gamba 4 vt
Nazart 3 vt
Flageolet 2 vt
aangehangen pedaalmanuaalkoppel


Mogelijk heeft Loret boven bestek nog een Clarinet 8 voor het Positief geleverd. Een dergelijk register in Loret-factuur is in het huidige orgel nog aanwezig.
In 1887 is het huidige kerkgebouw in gebruik genomen en is het Loret-orgel uit de oude kerk overgeplaatst, vermoedelijk door Camille Loret die de orgelmakerij na de dood van zijn vader voortzette. Zeer waarschijnlijk is de dispositie van het orgel toen gewijzigd. Op het Groot Manuaal verdwenen de registers Prestant 4 vt, Fluit 4 vt en Clairon 4 vt. Daarvoor in de plaats kwam een Viola di Gamba 8 vt. Op het Positief verving men de Viola di Gamba 4 vt en de Nazart 3 vt door Viola d’amour 8 vt en een Vox celeste 8 vt (vanaf c). Vermoedelijk is daarbij pijpwerk van Loret opnieuw gebruikt. 
In 1934 is een windmotor geplaatst.

In deze vorm bleef het instrument bewaard tot 1940. Op 12 april 1940 diende de firma Gebr. Vermeulen (Weert) een plan in voor de bouw van een nieuw instrument met kegelladen en elektropneumatische tractuur, waarbij alleen de oude kas en het pijpwerk opnieuw zouden worden gebruikt. Een en ander werd als volgt omschreven:

Wy hebben alles wat niet goed en doelmatig meer kon worden gebruikt, door nieuw materiaal vervangen en blyft er maar weinig meer van het oude orgel over; enkel de kast, windmachine en eenige registers pypen.

Op 18 juni 1940 de opdracht aan de firma Vermeulen. Als adviseur trad Jac Maasen uit Breda op. De oplevering heeft naar alle waarschijnlijkheid later dat jaar plaats gehad.

In 1968 is het orgel schoongemaakt en hersteld door de firma Gebr. Vermeulen onder advies van drs. J.J. van der Harst. Daarbij is de Fluitprestant 8 vt van Manuaal II opgeschoven tot Prestant 4 vt en het pijpwerk van de Vox celeste 8 vt gebruikt om dat van de Gamba 8 vt te vervangen. Op de stok van de Vox celeste plaatste men een nieuwe Terts 1 3/5 vt (vanaf c). 

In 2003 is het instrument in de bestaande toestand gerestaureerd door Flentrop Orgelbouw onder advies van Ton van Eck.

De onderkas was oorspronkelijk ingesnoerd en de klaviatuur bevond zich aan de voorzijde. Het labiumverloop in het middenveld is waarschijnlijk origineel. 

In 2010 is de versiering van de orgelkas compleet gemaakt. Er ontbrak een ornament midden-boven in het front. Onderzoek bij andere orgels leverde op dat het hier een soort harp of lier betrof. Dank zij het eikenhouten snijwerk van dhr. C.van Heel uit Bavel is een kopie van een vergelijkbare harp/lier als op het zuster orgel in Utrecht teruggeplaatst en is het front weer compleet.
Van het oorspronkelijke instrument resteert behalve de kas alleen nog een groot deel van het pijpwerk, zij het meestal in opgeschoven toestand. De windvoorziening bestaat uit een magazijnbalg en drie regulateurs. De vrijstaande speeltafel is midden voor het orgel geplaatst. 

Dispositie 2003 

Hoofdwerk I (C-g”’)Zwelwerk II 
Bourdon 16′
Prestant 8′
Salicionaal 8′
Roerfluit 8′ 
Prestant 4′ 
Octaaf 2′
Mixtuur III-IV st
Trompet 8′






Bourdon 8′
Gamba 8′
Prestant 4′
Fluit Dolce 4′
Quint 2 2/3′
Flageolet 2′
Terts 1 3/5′ (vanaf c)
Clarinet 8′ – doorslaand
Tremolo.
______________________
Pedaal (C-f’)
Prestant 16′
Subbas 16′ – transmissie hoofdwerk 
Octaafbas 8′ (unit met 16′)

Koppelingen
Pedaal + Man. I
Pedaal + Man. II
Man. I + Man. II
Man. I + Man. II 16′
Man. I + Man. II 4′
Man. II + Man. II 16′

vaste combinaties P-MF-F-Tutti met oplosser
automatisch pedaal omschakelbaar met oplosser
tongwerk af
tremolo
generaal regsitercrescendo (trede)
trede zwelkast Man.I

De samenstelling van de Mixtuur is als volgt:
C 1, 1/3, 1 2/3
c 2, 1 1/3, 1 2/3
c’ 2, 2/3, 2, 1 1/3, 1
c” 4, 2 2/3, 2, 1 1/3
c”’ 4, 4, 2 2/3, 2

De toonhoogte is a’ = 435 Hz.; de temperatuur evenredig zwevend.
De winddrukken zijn: Hoofdwerk 88 mm; Zwelwerk 78 mm en Pedaal 109 mm waterkolom.

Bron info over het orgel: ‘De orgelbouwers Loret en hun orgels in Nederland’, 2011. Info klik hier

Flentrop-kabinetorgel (1976)


Foto: René Troost

In 1976 plaatste Flentrop een klein positief met aangehangen pedaal in de rooms-katholieke Vredeskerk te Steenbergen. Het is een kopie van een oud instrument uit de 18e eeuw.Mede dankzij de hulp van Pastoor Riemslag (†) is dit orgel in 1988 vanuit de Parochie Steenbergen-Zuid naar Bavel gekomen. Op 7 juni 1988 nam men het in gebruik in Bavel.
Het kabinetorgel dat op het priesterkoor staat is bedoeld ter ondersteuning van de zang vanaf het priesterkoor tijdens de eredienst. 
In 2008 heeft een revisie van het pijpwerk en het mechanisch toetsgedeelte door Flentrop plaatsgevonden. Daarbij is de stemming gewijzigd van ‘Werckmeister II’ in ‘gelijkzwevend’. Door de bijzondere goede akoestiek in de parochiekerk komen de drie registers goed tot hun recht, ook samen met het Loret-hoofdorgel.

Dispositie

Manuaal C-f”’: Holpijp 8′, Fluit 4′, Octaaf 2′.
Pedaal C-d’: Aangehangen. 

Concerten 

Concert rond twee orgels.
Sedert het 100 jaar bestaan van de kerk in 1987 wordt jaarlijks op de eerste dinsdag van juni een concert georganiseerd op en rondom de twee orgels in de kerk van Bavel. In 1987 werd een speciaal pijporgel gehuurd om de feestelijke dienst te kunnen opluisteren samen met het Bredaas Barok Ensemble en Parochieel Gemengd Koor Bavel o.l.v. Jan Monden. Omdat men toen beschikte over twee orgels werd in het kader van dat 100-jarig bestaan een orgelconcert op de eerste dinsdag van juni 1987 georganiseerd, hetgeen positief ontvangen werd door de bezoekers.
Een jaar later (1988) kwam er een eigen kabinetorgel op het priesterkoor, mede door de bijzondere inzet van Pastoor Riemslag. En zo ontstond een traditie om jaarlijks een concert te organiseren. Een jaar werd overgeslagen vanwege restauratie van de kerk. 
Elk jaar wordt medewerking verleend door een solist, koor of instrumentalist. Er kwamen bijzondere combinaties aan bod, zoals de harp, accordeon, saxofoon samen met orgel. 

De entree is gebruikelijk gratis, met mogelijkheid tot een vrijwillige bijdrage na afloop van het concert. 

Muzieksamples

(opnamen gespeeld door Drik Hoogstede)
Th.Albinoni, Adagio, 
viool Lotte Miegielsen,
opname 2011


J.Bennet, Trumpet tune,
opname 2004


Charles Mari Widor, Toccata uit 5e Symfonie,
opname 2011

De kerk


Naar een ontwerp van architect J. Langelaar, een leerling van de beroemde Pierre Cuypers, werd na de eerste steenlegging op 6 april 1886 begonnen met de bouw van de huidige neogotische kerk. Op 23 mei 1887 werd het voor die tijd zeer moderne kerkgebouw geconsacreerd door de vroegere pastoor en inmiddels tot bisschop gewijde Mgr. Leyten. De oude 15e eeuwse parochiekerk werd in het jaar daarop afgebroken. Van de vrijgekomen stenen werden muurtjes rondom het kerkhof opgemetseld. Midden op dit kerkhof, op de plaats waar eens de kerktoren stond, verrees een klein dodenhuisje. De oude Brigidaklok uit 1463 is na de bouw van de nieuwe kerk in de toren gehangen.

Stichting concerten rond 2 orgels Bavel

Secr.: Schoutenlaan 25
4854 AT Bavel
Tel: 0161 43 24 59
Giro: 8053516
Inschrijving KvK: 57341575
Email: drik{at}hoogstede.com

www.parochiebavel.nl  

Gepubliceerd op
Gecategoriseerd als Orgellocaties